Vertigo nədir, simptomları nələrdir? başgicəllənmə

Vertigo, özünüzü və ya gördüyünüzün fırlandığını hiss etdirən bir hissdir. Ürəkbulanma, qusma və tarazlığın itirilməsi tez-tez bu vəziyyətlə müşayiət oluna bilər. Vertigo tez-tez başgicəllənmə adlanır. Ancaq reallıqda bütün başgicəllənmələr vertigo deyil. Başgicəllənmə atakları insanın gündəlik fəaliyyətlərini yerinə yetirməsinə mane olacaq qədər seyrək və ya şiddətli ola bilər.

Vertigo Diaqnozu

Vertiqonun diaqnozunda atılacaq ilk addım xəstənin etdiyi hissi təsvir etməsidir. Daha sonra əsas səbəbi tapmaq üçün mərkəzi sinir sistemi və daxili qulaq üzərində testlər aparılır. Beyinə qan axınının qeyri-kafi olması şübhəsi varsa, Doppler ultrasəs, KT angioqrafiya, maqnit rezonans angioqrafiya (MRT) və ya kateter angioqrafiya üsulları tətbiq oluna bilər. Müalicə diaqnozdan asılı olaraq planlaşdırılır.

Vertigonun səbəbləri nələrdir?

Vertigo əsasən mərkəzi sinir sistemi və daxili qulaq xəstəlikləri nəticəsində yaranır. Xoşxassəli paroksismal mövqeli vertigo (BPPV) başgicəllənmənin ən çox yayılmış növüdür. Bu tip başgicəllənmədə 15 saniyə və ya bir neçə dəqiqə davam edən və adətən başın hərəkətindən sonra baş verən şiddətli başgicəllənmə ilə müşahidə olunur. Bu, başın irəli-geri silkələnməsi və ya çarpayıda çevrilməsi nəticəsində baş verə bilər. Adətən yaşlılarda müşahidə olunur. Tənəffüs xəstəlikləri və baş bölgəsinə qan axınının azalması bu vəziyyətə səbəb ola bilər. Tapıntılar narahat edici olsa da, BPPV xoşxassəli bir xəstəlikdir. Adətən müalicə tələb etmir. Vertigo klassik baş ağrısı və ya depressiya ilə qarışdırılmamalıdır.

Məsələn, görünüşündən narazı olan bir insan, saç əkilməsi üçün uyğun olub olmadığını düşünə bilər və görünüşü ilə bağlı yaşadığı problemlərin psixoloji təsirini yaşaya bilər, ancaq bunun kimi hər hansı bir psixoloji təsir vertiqoya səbəb ola bilməz.

Vertigo labirintit və vestibulyar nevrit adlanan daxili qulağın iltihabı nəticəsində baş verə bilər. Xəstəliyin törədicisi adətən viruslardır. Ən çox yayılmış amillər qrip, qızılca, məxmərək, herpes, parotit, poliomielit, hepatit və EBV viruslarıdır. Başgicəllənmə ilə birlikdə eşitmə itkisi də baş verə bilər.

Vertigonun meydana gəldiyi başqa bir xəstəlik Meniere xəstəliyidir. Başgicəllənmə simptomlarına əlavə olaraq, Meniere xəstəliyinə tinnitus və eşitmə itkisi daxildir. Meniere xəstəliyi ataklar və remissiya dövrləri şəklində irəliləyir. Xəstəliyin səbəbi tam bilinməsə də, baş travması, viruslar, irsi və allergiya səbəblər sırasındadır.

• Akustik neyroma daxili qulağın sinir toxumasının bir şiş növüdür. Vertigo ilə yanaşı, qulaqlarda tinnitus və eşitmə itkisi meydana gəlir.
• Vertigo beyin damarlarının tıxanması və ya beyin qanaması nəticəsində də baş verə bilər.Vertigonun meydana gəldiyi başqa bir xəstəlik dağınıq sklerozdurdur.
• Baş və boyun zədələrindən sonra başgicəllənmə baş verə bilər. Diabet, aşağı qan şəkəri, narahatlıq və panik pozğunluğu başgicəllənmənin digər səbəbləridir.

Vertiqonun əlamətləri nələrdir?

Vertigoda insan özünün və ya ətrafındakı insanların fırlandığını hiss edir. Vertigo ürəkbulanma, qusma, anormal göz hərəkətləri və tərləmə ilə müşayiət oluna bilər. Eşitmə itkisi və tinnitus ola bilər. Vəziyyət görmə pozğunluğu, yerimə çətinliyi və şüurun dəyişməsi ilə müşayiət oluna bilər. Vertiqonu müşayiət edən problemlər başgicəllənməyə səbəb olan əsas xəstəliyə görə dəyişir.

Vertigoya nə səbəb olur?

Vertigo balans pozğunluğuna və başgicəllənməyə səbəb olan bir sıra müxtəlif sağlamlıq problemləri nəticəsində baş verə bilər. Ən çox görülən səbəblərdən biri daxili qulaqla bağlı problemlərdir. Bunlara xoşxassəli mövqe paroksismal vertigo (BPPV), Meniere xəstəliyi, daxili qulaq infeksiyaları və daxili qulaqda yerləşən kristalların hərəkəti kimi şərtlər daxildir. Bundan əlavə, miqren, vestibulyar nevrit, labirintit, beyin damarlarında problemlər və ya bəzi dərmanların yan təsirləri kimi nevroloji problemlər də başgicəllənməyə səbəb ola bilər.

Vertigonun müalicəsi var?

Vertigonun müalicəsi əsas səbəbi müəyyən etməyə əsaslanır. Müalicə variantları vertigonun səbəbindən asılı olaraq dəyişir. BPPV kimi daxili qulaq problemləri bəzən xüsusi manevrlərlə müalicə edilə bilər. Meniere xəstəliyinin müalicəsi pəhriz dəyişiklikləri, dərmanlar və bəzən cərrahi müdaxiləni vacib edə bilər. Migren dərmanları migrenin səbəb olduğu vertiqonu müalicə etmək üçün istifadə edilə bilər. Nevroloji vertigo hallarında, əsas səbəbi müalicə etmək lazım ola bilər.

Vertigonu necə müalicə etmək olar?

Müalicə xəstənin vəziyyətindən asılı olaraq dəyişir. Xüsusilə daxili qulaqdan yaranan başgicəllənmə üçün Epley manevri və ya Brandt-Daroff məşqləri kimi mövqe manevrləri simptomları yüngülləşdirə bilər. Dərmanlar, xüsusilə Meniere xəstəliyi kimi daxili qulaq problemlərinə görə başgicəllənməni idarə edə bilər. Müalicə edilə bilən səbəblərə görə başgicəllənmə düzgün müalicə edildikdə yox ola bilər. Lakin səbəblər fərqli olduğu üçün başgicəllənmənin müddəti hər bir fərddə fərqli ola bilər.

Nevroloji vertigonun simptomları hansılardır?

Nevroloji vertigo beyindən və ya sinir sistemindən qaynaqlandıqda baş verir. Bu tip başgicəllənmənin simptomları adətən başgicəllənmə, balansın itirilməsi, ürəkbulanma və qusma ola bilər. Bundan əlavə, tinnitus, eşitmə itkisi və ya qulaq təzyiqi kimi daxili qulaq simptomları nadir hallarda nevroloji vertigo ilə əlaqələndirilə bilər. Nevroloji vertigo diaqnozu qoyulduqda, səbəbi müəyyən etmək və müvafiq müalicə variantlarını həyata keçirmək vacibdir.

Vertigo neçə gün davam edir?

Vertiqonun müddəti əsas səbəb və müalicədən asılı olaraq dəyişə bilər. Bəzi mövqeli başgicəllənmə növləri, məsələn, BPPV, adətən qısamüddətli olur, bir neçə saniyədən bir neçə dəqiqəyə qədər davam edir. Digər daxili qulaq problemləri və ya nevroloji vertigo şərtləri daha uzun çəkə bilər. Müalicə edilə bilən səbəblərə görə başgicəllənmə hallarında, müvafiq müalicə ilə simptomlar nəzarət altına alındıqda, başgicəllənmənin müddəti azalıb sona çata bilər. Bununla belə, bəzi xroniki başgicəllənmə halları daha uzun müddət davam edə və müalicə tələb edə bilər. Vertiqonun müddəti hər bir fərddə dəyişir, buna görə də vəziyyətinizi bir həkim ilə qiymətləndirmək vacibdir.

Vertigo üçün həkimə nə vaxt müraciət etməliyəm?

Vertigo ilə birlikdə aşağıdakı simptomlar varsa, dərhal həkimə müraciət etməlisiniz:

• Cüt görmə
• Nitq çətinliyi
• Baş ağrısı
• Qollarda və ayaqlarda zəiflik
• Balans itkisi
• Şüurun itməsi

Vertigonu necə müalicə etmək olar?

Vertiqonun müalicəsi xəstəliyə əsaslanır. Orta qulaq infeksiyası olduqda antibiotiklər istifadə olunur. Qulaqda sağalmayan infeksiya varsa, cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər. Menier xəstəliyində xəstələrə duzsuz pəhriz və sidikqovucu dərmanlar verilir. Xoşxassəli paroksismal mövqeli başgicəllənmədə (BPPV) xəstəlik bir neçə həftə və ya ay ərzində özbaşına başa çatır. Həkimlər bu vəziyyətdə xəstə üçün bəzi mövqe manevrləri edə bilərlər. Nadir hallarda isə yaxşılaşmayan xəstələrdə daxili qulaq əməliyyatı nəzərdə tutula bilər. BPPV olan xəstələr qəfil baş hərəkətlərindən çəkinməli, bol istirahət etməli və bol maye qəbul etməlidirlər. Hündürlükdə işləməkdən və təhlükəli cihazlardan istifadə etməkdən çəkinməlidirlər. Vertigonun müalicəsində də fiziki terapiya tətbiq olunur. Vertigo müalicəsi zamanı kofein, tütün və spirtdən uzaq olmaq lazımdır.

Vertigo haqqında tez-tez verilən suallar

VERTIQO ANINDA NƏ ETMƏLİYƏM?

Birincisi, sakitliyinizi qorumaq vacibdir. Yavaş oturun və ya uzanın ki, yıxılma riskini azaldın. Gözlərinizi sabit bir nöqtəyə yönəltməyə çalışaraq başınızı tərpətməməyə çalışın. Dərin və sakit nəfəs alaraq rahatlayın. Böhran şiddətlidirsə və ya uzun müddət davam edərsə, həkiminiz və ya təcili tibbi yardım ilə əlaqə yaradın. Vertigo hücumu zamanı evdə edilə bilən bəzi mövqe manevrləri də var, lakin onlardan istifadə etməzdən əvvəl həkimə müraciət etmək vacibdir.

VERTIGO MƏŞQLƏRİ NƏLƏRDİR?

Epley manevri, Semont manevri və Brandt-Daroff məşqləri kimi mövqe manevrləri mövqe vertigonunun (BPPV) müalicəsində istifadə edilən məşqlərdir. Bu məşqlər daxili qulaqdakı balanssız kristalları düzəltməyə kömək edə bilər. Ancaq bu məşqləri etməzdən əvvəl həkimə müraciət etmək vacibdir.

STRESSLƏ ƏLAQƏLİ VERTIQONUN ƏLAMƏTLƏRİ HANSILARDIR?

Stresslə əlaqəli başgicəllənmənin simptomları arasında başgicəllənmə, balansın itirilməsi, ürəkbulanma, qusma, tərləmə və sürətli ürək döyüntüsü ola bilər. Bundan əlavə, stress başgicəllənmə hücumlarının tezliyini və şiddətini artıra bilər. Stressin idarə edilməsi bu cür vertigo simptomlarını aradan qaldırmağa kömək edə bilər.

VERTIQO BAŞ AĞRISINA SƏBƏB OLA BİLƏR?

Vertiqonun özü baş ağrısına səbəb olmur, lakin bəzi insanlar başgicəllənmə ilə qarşılaşdıqda, baş ağrısı ilə müşayiət oluna bilər. Baş gicəllənməsi və baş ağrısı, xüsusilə miqren tutmaları yaşayan insanlarda birlikdə baş verə bilər. Buna görə də, başgicəllənmə və baş ağrısı eyni vaxtda yaşanarsa, bunu bir tibb işçisi ilə bölüşmək vacibdir.

VERTIQONU QICIQLANDIRAN QİDALAR HANSILARDIR?

Qidaların vertiqonu tetiklemesi çox yaygın deyil. Ancaq bəzi insanlarda, xüsusilə duz qəbulu çox olduqda, daxili qulaq problemlərinə bağlı vertigo əlamətləri arta bilər. Duz qəbuluna nəzarət etmək və balanslaşdırılmış pəhriz saxlamaq daxili qulaq sağlamlığını qorumaq üçün vacibdir.

PSİXOLOJİ VERTİGONUN ƏLAMƏTLƏRİ HANSILARDIR?

Psixoloji başgicəllənmə psixoloji pozğunluqlar, xüsusən də narahatlıq və ya panik pozğunluğu ilə əlaqəli ola bilər. Bu tip başgicəllənmənin simptomları arasında başgicəllənmə, balansın itirilməsi, tərləmə, ürək döyüntüsü və sürətli nəfəs ola bilər. Psixoterapiya, dərman müalicəsi və stresin idarə edilməsi bu tip vertigo simptomlarını idarə etməyə kömək edə bilər.

VERTIQOSLU XƏSTƏ NƏ ETMƏLİDİR?

Vertigo xəstələrinin balanslı və təhlükəsiz qalmaq üçün diqqət etməli olduğu bir neçə şey var. Xüsusilə vertigo hücumu zamanı təhlükəli fəaliyyətlərdən qaçınmalıdırlar. Vertiqo hücumu zamanı maşın sürmək, pilləkənlərə qalxmaq və sürətlə dönmək kimi fəaliyyətlər təhlükəli ola bilər. Onlar həmçinin həkim tərəfindən tövsiyə edilməyən dərmanlardan istifadə etməməli və hər hansı əhəmiyyətli pisləşmə və ya davam edən simptomlar üçün tibb işçisi ilə əlaqə saxlamalıdırlar.