5 suala 5 cavab: Hepatit nədir?

Hər il 1 milyondan çox insan hepatit virusunun səbəb olduğu müxtəlif xəstəliklərdən həyatını itirir. Dünyada 350 milyon insanı təsir edən hepatit hələ də ciddiyyətini qoruyub saxlayan vacib bir sağlamlıq problemidir.

Dünya Səhiyyə Təşkilatının (DST) 2024-cü il Qlobal Hepatit Hesabatına görə, virus səbəbli hepatitdən ölənlərin sayı hər gün artmaqdadır. Hepatit, dünyada yoluxucu xəstəliklər səbəbindən baş verən ölümlər arasında ikinci yerdədir. 187 ölkədən toplanan məlumatlar göstərir ki, virus səbəbli hepatitdən ölənlərin sayı 2022-ci ildə 1,3 milyona çatmışdır. Hepatit B və C infeksiyaları səbəbindən hər gün dünya üzrə 3,500 insan həyatını itirərkən, 6,000-dən çox insana yeni virus səbəbli hepatit yoluxur.

DST hesabatlarına görə, 2022-ci ildə 254 milyon insan hepatit B, 50 milyon insan isə hepatit C ilə yaşamaqdadır. Türkiyədə aparılan bir araşdırma göstərir ki, 18 yaşdan yuxarı hər üç nəfərdən biri Hepatit B virusu ilə qarşılaşıb.

Bu qədər vacib bir sağlamlıq problemi olan hepatit ilə bağlı məlumatlılığı artırmaq məqsədilə hər il 28 iyul "Dünya Hepatit Günü" elan edilərək cəmiyyətin məlumatlandırılması üçün müxtəlif tədbirlər görülür. Biz də bu xüsusi gün üçün Marmara Universiteti Pendik Təhsil və Araşdırma Xəstəxanasının Qastroenterologiya Elmi Bölməsinin müəllimi Doç. Dr. Coşkun Özer Demirtaş ilə hepatit ilə bağlı maraqlı suallara cavab axtardıq.

1. Hepatit nədir?

Hepatit qaraciyərin iltihablanması deməkdir. Hepatit xəstəliyinə viruslar, alkoqol, dərmanlar kimi səbəblər yol açır. Hepatit virusları klassik olaraq 5 növə ayrılır. Bunlardan ən çox hepatit A, B və C virus infeksiyaları müşahidə olunur. Hepatit D və E infeksiyalarına isə daha nadir hallarda rast gəlinir.

2. Hansı hepatit növü hansı yollarla yoluxur?

Hepatit A və E, virusla çirklənmiş su və qidaların istehlakı ilə, hepatit B və C isə qan yolu, bədən mayeləri və ya cinsi yolla yoluxur. Yetərli sterilizasiya tədbirləri alınmadığı halda bədənə edilən hər hansı invaziv əməliyyatlar, döymə, piercing, manikür, pedikür, diş əməliyyatları da Hepatit B və C infeksiyalarının yayılmasına səbəb olur.

3. Hepatitdən qorunma yolları nələrdir?

Hepatit A və B infeksiyasından peyvənd ilə qorunmaq mümkündür. Azərbaycanda bütün yenidoğulmuşlara 0, 1 və 6-cı aylarda hepatit B peyvəndi rutin olaraq tətbiq edilir. Bu məcburi peyvənd proqramı sayəsində 2030-cu il etibarilə hepatit B infeksiyasının yayılmasının əhəmiyyətli dərəcədə azalacağı gözlənilir. Hepatit A peyvəndi isə 18 və 24-cü aylarda 2 doz olaraq tətbiq edilir. Bu viruslara qarşı test nəticəsində immuniteti olmadığı müəyyən edilən böyüklər və uşaqlara da eyni sxem ilə peyvənd tətbiq edilir. Digər hepatit növləri üçün isə peyvənd tətbiqi yoxdur.

Xüsusilə ciddi sağlamlıq problemlərinə yol aça bilən hepatit B və C infeksiyalarını tanımaq, cəmiyyətdə məlumatlılığı artırmaq və hepatit testlərinin sayını artırmaq qorunma üçün vacibdir. Yenə test nəticələrinə görə yoluxmamış şəxslərin peyvənd edilməsi, yoluxmuş şəxslərin müalicəyə erişiminin asanlaşdırılması, yenidoğulmuşların peyvənd ilə immunitetinin artırılması, anadan körpəyə keçişlərin önlənməsi, təhlükəsiz qan məhsullarının istifadəsi və hər cür invaziv əməliyyatda sterilizasiyaya diqqət edilməsi də ən vacib qorunma strategiyaları arasında yer alır.

Hepatit A və E infeksiyalarından qorunmada isə ümumi və əl gigiyenasına diqqət edilməsi, içməli suların və hovuz sularının təmizliyinə diqqət göstərilməsi vacibdir.

4. Hepatit baxımından kimlər risk qrupundadır?

Başda səhiyyə və laboratoriya işçiləri, tez-tez qan və qan məhsulları transfüzyonu edilənlər, damar içi maddə bağımlıları, hemodializ xəstələri, hər hansı qaraciyər xəstəliyi olan şəxslər risk qrupundadır.

5. Hepatit müalicə edilə bilirmi?

Hepatit A və E infeksiyaları adətən xüsusi müalicə olmadan öz-özünə sağalır və qaraciyərdə hər hansı zərər buraxmadan, xronikləşmədən bədəndən atılır. Hepatit B və C infeksiyaları isə xronikləşə bilir. Hətta irəli mərhələlərdə qaraciyərdə siroz və xərçəngə yol açır. Hepatit B üçün gündə bir dəfə ağızdan qəbul edilən həblə müalicə ilə xəstələrin hamısında virusu tamamilə basdıraraq, siroz və qaraciyər xərçəngi riskini əhəmiyyətli dərəcədə azalda bilir.

Hepatit C infeksiyası üçün isə, 2016-cı ildən bəri ölkəmizdə də mövcud olan yeni nəsil ağızdan qəbul edilən dərmanlarla 8-12 həftəlik müalicə sonrası xəstələrin hamısında virus bədəndən təmizlənir. Azərbaycanda sirozun, qaraciyər xərçənginin və qaraciyər köçürməsinin hələ də ən çox səbəbi olan hepatit B və C virus infeksiyalarını erkən tanımaq, siroz və qaraciyər xərçəngi kimi ciddi sağlamlıq problemlərinə yol açmadan müalicə etmək həyati əhəmiyyət kəsb edir.