Xərçəngin əlamətləri hansılardır?

Xərçəng nədir, göstəriciləri nələrdir

Xərçəng nədir?

Sağlam hüceyrələr bölünmə, ölü hüceyrələri əvəz etmə və toxuma zədələnməsini bərpa etmə qabiliyyəti ilə yenilənir. Bu bölünmə və çoxalma DNT vasitəsilə idarə olunur və müəyyən bir nizama malikdir. Ancaq DNT-nin müəyyən qədər zədələnməsi nəticəsində bəzi hüceyrələr idarə olunmadan bölünür və çoxalır. Bu şəkildə idarə olunmadan bölünən və çoxalan hüceyrələrə "xərçəng" hüceyrələri deyilir. Bu hüceyrələr birləşərək "Şişlər" əmələ gətirir. Bədənimizin müxtəlif toxuma və orqanlarında yarana bilən şişlər “xoşxassəli” və “bədxassəli” olmaqla iki yerə bölünür. Bədxassəli şişlər böyüdükcə normal toxumaları zədələyir və xərçəng dediyimiz xəstəliklər yaranır. Bəzən xərçəng hüceyrələri qan və limfa dövranı ilə əmələ gəldiyi toxumadan başqa toxumalara çataraq xəstəliyin bədənin digər hissələrinə keçməsinə səbəb olur. Bu vəziyyət "Metastaz" adlanır.

Xərçəng növləri və ən çox yayılanlar

Xərçənglər meydana gəldiyi orqan, bölgə və mikroskopik quruluşa görə təsnif edilir. Xərçəngin 100-ə yaxın növü olmasına baxmayaraq, bəzi növləri daha çox yayılmışdır. Ümumi xərçəng növləri:

• Ağciyər xərçəngi
• Döş xərçəngi
• Beyin şişləri
• Ağız xərçəngi
• Bağırsaq (kolon) xərçəngi
• Özofagus xərçəngi
• Dəri xərçəngi
• Uşaqlıq və uşaqlıq boynu xərçəngləri
• Yumurtalıq xərçəngi
• Prostat xərçəngi
• Testis xərçəngi
• Mədə xərçəngi
• Böyrək xərçəngi
• Qaraciyər xərçəngi
• Mədəaltı vəzi xərçəngi
• Sidik kisəsi xərçəngi
• Boğaz xərçəngi
• Nazofarenks xərçəngi hesab edilə bilər.

Xərçəngin səbəbləri

Xərçəngin səbəbləri tam məlum olmasa da, iki qrup risk faktoru var. Bunlardan biri genetik meyl, yəni ailədə xəstəliyin olması, digəri isə ekoloji “asanlaşdırıcı” amillərdir. Ətraf Mühit faktorları; Siqaret və spirt istifadəsi, güclü günəş işığına məruz qalma, radiasiyaya və ya yüksək dozada rentgen şüalarına məruz qalma, kanserogen adlanan bəzi kimyəvi maddələrə məruz qalma, bəzi viruslar, pis qidalanma vərdişləri və havanın çirklənməsi kimi amillər. Bunlarla yanaşı, hamiləlik zamanı dölün ana bətnində məruz qaldığı faktorlar da xərçəngin yaranmasına səbəb sayılır. Bundan əlavə, artıq çəki bir çox başqa xəstəliklərə səbəb olduğu üçün ümumiyyətlə tövsiyə edilmir. Belə hallarda piylənmə xəstələri piylənmə əməliyyatı üsullarına, sallanma görünüşlərini arıqlamaq və ya dartmaq istəyən xəstələr isə lazer liposaksiya üsullarına müraciət edirlər.

Əlamətləri

Xərçəng hər bədəndə fərqli simptomlar yaradır.

• Səbəbsiz kilo itkisi
• Yüksək hərarət
• Xroniki yorğunluq
• Güclü ağrılar
• Döşdə, qoltuqda və ya bədənin digər hissələrində hiss olunan sərt və hərəkətsiz kütlələr
• Dəridə dəyişikliklər, xüsusən də mol və ziyillər
• Ağızda diş ətində güclü qanaxma
• Bəlğəmdə qan və xroniki öskürək
• Vaxtsız vaginal qanaxma
• Nəcisdə qan və uzun müddət davam edən defekasiya problemləri
• Sidikdə qan və sidik tezliyində dəyişiklik

Bu əlamətlər hər zaman xərçəng olduğunuz anlamına gəlmir, ancaq onkoloji xəstəxanaya üstünlük verilməli və mütəxəssis tərəfindən qiymətləndirilməlidir. Unudulmamalıdır ki, tibbi müayinədən əvvəl erkən diaqnoz bir çox xəstələrin həyatını xilas edir və heç bir qalıcı zərər görmədən xəstəliyə qalib gəlməyə kömək edir. Bununla belə, erkən diaqnoz simptomları düzgün qiymətləndirmək və müntəzəm sadə yoxlamaları laqeyd etməməklə mümkündür.

Xüsusilə heç bir əlamət göstərmədən irəli mərhələlərə keçən xərçəng növlərində erkən diaqnoz ancaq tibbi müayinələrlə mümkündür. Bu səbəblə həkimə getməzdən əvvəl xəstəliyi hiss etməyinizə qədər gözləməmək, müntəzəm müayinə və rutin testləri laqeyd etməmək çox vacibdir.

Diaqnozu və müalicə üsulları

Simptomlara əsaslanaraq xərçəngə diaqnoz qoymaq üçün bir neçə üsul istifadə olunur. Əsas üsullar; Qan analizləri, görüntüləmə üsulları (MRT, kompüter tomoqrafiyası və s.) və biopsiya ilə alınan hissələrin patoloji müayinəsidir.

Xərçənglər növündən asılı olaraq müxtəlif mikroskopik quruluşa və yayılma sürətinə malikdir. Buna görə də hər xərçəng növü üçün fərqli müalicə üsulları tətbiq olunur. Ümumiyyətlə xərçəng müalicəsi; Müxtəlif dərmanlarla tətbiq edilən kemoterapiyalar, radioaktiv şüalardan istifadə edilən radioterapiyalar, cərrahi müdaxilələr və xəstələrin həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq üçün istifadə edilən tamamlayıcı (alternativ) tibb üsulları kimi təsnif edilir. Texnologiyanın və elmi araşdırmaların təsiri ilə bu müalicə üsullarında hər gün inkişaflar aparılır və irəliləyişlər əldə edilir. Bütün bu müalicə üsullarına əlavə olaraq, mənəviyyat və motivasiya xərçəng xəstələrinin sağalmasına ən böyük köməkçidir. Zaman zaman psixoloji dəstək alan xəstələr də müalicəyə qatqı təmin edir.