Qulaqdibi (Parotit) xəstəliyi nədir?

Qulaqdibi xəstəliyi haqqında məlumat

Qulaqdibi xəstəliyi nədir?

Qulaqdibi, tibbi terminologiyada "parotit" adlandırılan, qulaqların önündə yerləşən tüpürcək vəzlərinin şişməsi ilə xarakterizə olunan bir virus infeksiyasıdır. Bu xəstəlik, qulaqdibi virusu adlanan paramiksoviruslardan biri tərəfindən yaranır. Xəstəlik, əsasən uşaqlarda, xüsusilə 5-10 yaş arası dövrdə daha çox yayılır. Bununla yanaşı, xəstəlik böyüklərdə də görülə bilər, lakin uşaqlara nisbətən daha nadirdir.

Qulaqdibi virusunun tarixi

Qulaqdibi virusunun tarixi, XIX əsrin ortalarına qədər uzanır. 1934-cü ildə qulaqdibi virusu ilk dəfə ayrılmış və 1940-cı illərdə virusun daha ətraflı tədqiqi aparılmışdır. O zamandan bəri, qulaqdibi virusunun yoluxucu xüsusiyyətləri və simptomları üzərində geniş tədqiqatlar aparılmışdır.

Virusun strukturu və yoluxma yolları

Qulaqdibi virusu, paramiksoviruslar qrupuna aid olan, genetik materialı RNT olan bir virusdur. Virus, insanın orqanizminə daxil olduqdan sonra tüpürcək vəzilərinə hücum edərək iltihaba səbəb olur. Virusun yoluxma yolları aşağıdakılardır:

• Birbaşa Təmas: Yoluxmuş şəxslə fiziki təmas, məsələn, qucaqlaşma və öpüşmə yolu ilə yoluxma riski artır.
• Hava Yolu İlə Yoluxma: Asqırma və ya öskürmə nəticəsində havaya yayılan virus, sağlam şəxslərə keçə bilər.
• Ortaq Əşyaların İstifadəsi: Yoluxmuş şəxslərin istifadə etdiyi stəkan, qab, çəngəl kimi əşyaların başqaları tərəfindən istifadəsi ilə virusun yayılması mümkündür.

Qulaqdibi xəstəliyinin simptomları

Qulaqdibi xəstəliyi, adətən, aşağıdakı simptomlarla başlayır:

• Tüpürcək Vəzlərinin Şişməsi: Xəstəliyin əsas əlaməti tüpürcək vəzilərinin, xüsusilə parotid vəzinin şişməsidir. Bu, yanaqlarda, çənədə və qulaqların önündə görünən şişliklə özünü büruzə verir.
• Ağrı: Şişmə ilə birlikdə, xəstə tüpürcək vəzilərində və çənədə ağrı hiss edə bilər.
• Hərarət: Yüksək hərarət, 37.5°C-dən yuxarı olaraq baş verə bilər.
• Yorğunluq və Halsızlıq: Xəstəlik zamanı bədənin ümumi yorğunluğu və halsızlıq hissi meydana gəlir.
• Baş Ağrısı: Xəstələr baş ağrısından şikayət edə bilərlər.
• Çeynəmə Çətinliyi: Tüpürcək vəzilərinin şişməsi çeynəmə prosesini çətinləşdirə bilər.

Simptomlar, adətən, 2-3 gün ərzində başlayır və 7-10 gün ərzində öz-özünə azalmağa meyllidir.

Qulaqdibi xəstəliyinin ağırlaşmaları

Bəzi hallarda, qulaqdibi xəstəliyi ciddi ağırlaşmalara səbəb ola bilər. Bu ağırlaşmalar aşağıdakılardır:

• Testis İltihabı (Orxit): Xüsusilə yetkin kişilərdə qulaqdibi, testislərdə şişmə və iltihaba səbəb ola bilər. Bu, uzun müddət ərzində cinsi sağlamlığa təsir edə bilər.
• Yumurtalıq İltihabı (Ooforit): Qadınlarda yumurtalıqlarda iltihab baş verə bilər, bu da menstruasiya dövrünü və reproduktiv sağlamlığı təsir edə bilər.
• Meningit: Bəzi hallarda qulaqdibi virusu, beyin meningesinin iltihabına səbəb ola bilər, bu da həyati təhlükə yarada bilər.
• Pankreatit: Tüpürcək vəzilərinin iltihabı bəzən pankreasın iltihablanmasına da səbəb ola bilər.

Qulaqdibi xəstəliyinin müalicəsi

Qulaqdibi xəstəliyinin spesifik bir müalicəsi yoxdur, lakin simptomları azaltmağa yönəlmiş müalicələr mövcuddur. Bu müalicələrə aşağıdakılar daxildir:

• Simptomatik Müalicə: Ağrıları azaltmaq üçün ağrı kəsici dərmanlar (məsələn, paracetamol) istifadə edilə bilər.
• Bol Maye Qəbulu: Xəstələrə bol maye istehlak etmələri tövsiyə olunur. Bu, dehidrasiyanın qarşısını almağa kömək edir.
• Dincəlmək: Xəstələrin bədəni bərpa etmək üçün kifayət qədər istirahət etməsi vacibdir.
• Antiviral Dərmanlar: Bəzi hallarda, həkim antiviral dərmanların istifadəsini tövsiyə edə bilər. Lakin bunlar adətən ciddi hallar üçün ayrılır.
• Kortizon Müalicəsi: İltihabın ağırlaşdığı hallarda, həkim kortizon müalicəsini düşünə bilər. Bu dərmanlar, immun sistemini zəiflədərək iltihabı azaltmağa kömək edir.

Profilaktika

Qulaqdibi xəstəliyinin qarşısını almaq üçün aşağıdakı profilaktik tədbirləri həyata keçirmək olar:

• Peyvənd: Qulaqdibi virusuna qarşı vaksinasiya, uşaqlarda və gənclərdə bu xəstəliyin qarşısını almağın ən təsirli yoludur. MMR (kızamık, məxmərək və qulaqdibi) vaksini, bu xəstəliyin yayılmasının qarşısını alır.
• Gigiyena Qaydalarına Riayət: Xəstəliklərin yayılmasının qarşısını almaq üçün şəxsi gigiyenaya, əl yuymağa və ortaq əşyaların istifadəsindən çəkinməyə diqqət yetirmək lazımdır.
• Yoluxmuş Şəxslərlə Təmasdan Çəkinmək: Qulaqdibi xəstəliyinin yayılması riskini azaltmaq üçün yoluxmuş şəxslərlə fiziki təmasdan qaçmaq tövsiyə olunur.

Qulaqdibi xəstəliyinin ictimai sağlamlığa təsiri

Qulaqdibi xəstəliyi, yalnız fərdi sağlamlığa deyil, həm də ictimai sağlamlığa təsir edən bir infeksiyadır. Xəstəliyin geniş yayılması, məktəb yaşındakı uşaqlar arasında ciddi epidemiyaların yaranmasına səbəb ola bilər. Bu səbəbdən, peyvənd proqramları və ictimai maarifləndirmə vacibdir.

Məlumat və maarifləndirmə

Xəstəlik haqqında məlumatlılıq artırmaq, insanların qulaqdibi xəstəliyinin simptomlarını və risklərini daha yaxşı başa düşmələrinə kömək edir. İctimai sağlamlıq kampaniyaları, vaksinlərin önəmini vurğulamaq və insanların müvafiq tədbirləri görmələrini təmin etmək məqsədini güdür.

Nəticə

Qulaqdibi, görünüşü ilə yanaşı, ciddi nəticələr doğura bilən virus mənşəli bir xəstəlikdir. Uşaqlarda daha çox rast gəlinən bu xəstəliyin qarşısını almaq üçün peyvəndləmə, şəxsi gigiyena və sağlamlıq məlumatlarının artırılması mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Xəstəliyin simptomlarını anlamaq, erkən müalicə üçün vacibdir. Beləliklə, qulaqdibi xəstəliyinə qarşı mübarizə, cəmiyyətin sağlamlığını qorumaq məqsədini güdür.