PRP nədir?

PRP nədir  - PRP və ya trombositlə zəngin plazma müalicəsi, insanın öz qanının müxtəlif proseslərdən keçirilməklə bədəndə müalicəsi planlanan toxumalara inyeksiya edilməsi şəklində tətbiq olunan müalicə üsuludur. Saç tökülməsi və dəri cavanlaşdırma kimi estetik problemlərə yönəlik edilə biləcəyi kimi, yaralı tendonların, bağların, əzələlərin və oynaqların sağalmasını sürətləndirmək üçün də istifadə edilir.

PRP nədir?

PRP, İngiliscədə 'Platelet Rich Plasma' ifadəsinin baş hərflərindən yaranan və insanın öz qanından əldə edilən maddənin inyeksiya yolu ilə edilən müalicə üsuludur. İnyeksiya edilən maddə trombositlə zənginləşdirilmiş plazmadır. Plazma, qanı laxtalandırmağa kömək edən və trombosit adlanan xüsusi hüceyrələr və digər faktorlar və zülallar ehtiva edən qan tərkib hissəsidir. Plazma həmçinin hüceyrə böyüməsini dəstəkləyən müxtəlif zülallar da ehtiva edir. Tədqiqatçılar, plazmanı qandan izolyasiya edərək və konsentrə edərək trombosit hüceyrələri ilə zəngin olan PRP adlı qan komponentini əldə etmişlər.

PRP-nin zədələnmiş toxumalara inyeksiya edilməsi bədəndə yeni, sağlam hüceyrələrin böyüməsini təşviq edir. PRP-nin zədələnmiş toxumalarda sağalmanı dəstəklədiyi də düşünülür. Toxuma böyümə faktorları, hazırlanan konsentrə inyeksiya maddəsində daha çox olduğu üçün bədən toxumalarındakı sağalma sürətlənir.

PRP müalicəsi necə edilir?

Tamamlanması təxminən 30-40 dəqiqə çəkən PRP terapiyası, xəstənin qanının bir boruda toplanması ilə başlayır. Trombositlə zəngin plazma, tam qanın digər komponentlərindən sentrifüj üsulu ilə ayrılaraq istifadə edilir. Çünki trombositlər, yaralı toxumaları bərpa etmək üçün lazım olan böyümə faktorları üçün təbii bir anbar rolunu oynayır. Trombositlərin ifraz etdiyi böyümə faktorları, kollagen istehsalını və tendon kök hüceyrələrində gen və zülal ekspresiyasını artıraraq toxuma sağalmasını stimullaşdırır. Bu böyümə faktorları həmçinin qan axınını sürətləndirir və qığırdaqların daha möhkəm və elastik olmasını təmin edir.

PRP inyeksiyaları müxtəlif üsullarla edilə bilər. Məsələn, saç tökülməsi üçün baş dərisinə inyeksiya edilməzdən əvvəl yerli bir ağrıkəsici məhlul olan lidokain tətbiq oluna bilər. Bunun üçün müalicə seansına bir az erkən gəlmək lazım ola bilər. Adətən inyeksiya ilə bağlı ağrını azaltmaq üçün PRP ilə bir yerli anestezik dərman qarışdırılır. Bəzən cərrahi əməliyyatla birlikdə PRP inyeksiyası edilə bilər.

PRP necə tətbiq edilir?

PRP inyeksiyaları bu sahədə təlim keçmiş mütəxəssis həkimlər tərəfindən tətbiq edilir. Proses ardıcıl müxtəlif mərhələlərdə həyata keçirilir. PRP tətbiqi zamanı izlənən yol aşağıdakı kimidir:

• Əvvəlcə inyeksiya ediləcək PRP-ni hazırlamaq üçün tibb mütəxəssisi tərəfindən xəstədən bir qədər qan alınır. Alınan qan miqdarı PRP-nin hara inyeksiya ediləcəyindən asılıdır. Məsələn, saç tökülməsinə qarşı baş dərisinə ediləcək inyeksiya üçün alınan qan miqdarı təxminən 20 millilitr olur.
• Steril şəraitdə boruya alınan qan nümunəsi sentrifüj cihazına yerləşdirilir. Sentrifüj cihazı, çox sürətlə fırlanan və qan komponentlərinin ayrılmasını təmin edən bir maşındır. Ayrılma prosesi təxminən 15 dəqiqə çəkir. Bu proses trombositləri digər qan komponentlərindən ayırır.
• Daha sonra komponentlərinə ayrılmış plazma təsirlənmiş bölgəyə inyeksiya üçün hazır vəziyyətə gətirilir. Proseslə konsentrə trombosit ehtiva edən plazma əldə edilir.
• Tendon kimi inyeksiya edilməsi planlanan sahələri müəyyən etmək üçün ultrasəs kimi görüntüləmə üsulları istifadə edilir.
• İnyeksiya sahəsi müəyyən edildikdən sonra hazırlanan PRP təsirlənmiş bölgəyə inyeksiya edilir.İnyeksiya, normal qandan 5-10 dəfə çox miqdarda trombosit konsentrasiyası ehtiva etdiyindən PRP-nin sağalmanı sürətləndirici təsir göstərdiyi düşünülür. Qanın alınmasından prosesin tamamlanmasına qədər keçən müddət adətən yarım saat kimi bir zaman dilimini əhatə edir.

PRP niyə tətbiq edilir?

PRP sağalmanı sürətləndirmək və iltihabı azaltmaq üçün istifadə edilir. Saç böyüməsini təşviq etmək, dəri cavanlaşdırmaq, yumşaq toxuma sağalmasını sürətləndirmək kimi müxtəlif səbəblərdən trombositlə zəngin plazma terapiyası və ya PRP inyeksiyaları istifadə edilə bilər. Trombosit aktivləşməsi, bədənin təbii sağalma prosesində mühüm rol oynayır və PRP ilə bol miqdarda trombosit hədəf bölgəyə inyeksiya edilir.

İnsanın öz qanından əldə edilən maddə ilə tətbiq edildiyindən ciddi yan təsirlərə səbəb olmaması PRP-nin tətbiq olunma imkanlarını artırır. Bununla belə, aparılan elmi araşdırmalara görə, hələ yeni bir müalicə üsulu olduğu üçün PRP-nin verdiyi faydalar qəti olaraq sübut edilməmişdir.

PRP-nin tətbiq sahələri nədir?

Bir sıra vəziyyət və xəstəliklərin müalicəsində PRP inyeksiyaları istifadə edilir. PRP-nin ən çox üstünlük verildiyi sahələr arasında aşağıdakılar sayıla bilər:

Saç tökülməsi: Saç böyüməsini təşviq etmək və saç tökülməsini önləmək üçün baş dərisinə PRP inyeksiyaları edilə bilər. Aparılan araşdırmalara görə, PRP inyeksiyalarının, kişi tipi keçəllik olaraq da bilinən androgenik alopesiya müalicəsində təsirli olduğu göstərilmişdir. Xüsusilə kişilərdə görülən genetik mənşəli saç tökülmələrində ümidverici nəticələr əldə edilə bilər. PRP, saç mezoterapiyası ilə kombinə edilərək də tətbiq oluna bilər.
Tendon zədələnmələri: Əzələləri sümüyə bağlayan sərt, qalın toxuma zolaqlarına tendon deyilir. Adətən tendonların zədələnmə sonrası sağalmaları yavaşdır. Tennisçi dirsəyi, topuqda aşil tendiniti və ya dizdəki patellar tendonda ağrı və ya iltihab kimi xroniki tendon problemlərini müalicə etmək üçün PRP inyeksiyaları istifadə edilə bilər.
Daban Dikeni: Toxuma sağalmasını sürətləndirmək üçün tətbiq edilən PRP, insanın öz qanından əldə edilən bir maddə olaraq daban bölgəsinə inyeksiya edilir.
Əməliyyat sonrası bərpa: Bəzən əməliyyatdan sonra çiyindəki rotator manjet tendonu kimi cırılmış bir tendonu və ya bağları bərpa etmək üçün PRP inyeksiyaları istifadə edilir.
Osteoartrit (Artroz): PRP osteoartriti olan xəstələrin diz, kalça kimi oynaqlarına inyeksiya edilir. Aparılan az sayda araşdırmaya görə PRP inyeksiyalarının osteoartrit müalicəsində hialuronik turşu inyeksiyalarından daha təsirli olduğu müəyyən edilmişdir.
Dəri cavanlaşdırma: Yaşın irəliləməsi və ətraf mühit faktorlarının təsiri ilə dəridə ortaya çıxan yaşlanma əlamətləri üçün PRP inyeksiyaları istifadə edilə bilər. Tətbiq ilə dəri elastikliyində artma, qırışlarda azalma kimi müsbət təsirlər müşahidə edilə bilər. Dəridəki yara izlərindən qurtulmaq üçün də PRP üstünlük verilə bilər.
PRP, çox yeni bir müalicə üsulu olduğundan effektivliyi hələ tam olaraq aydınlaşdırılmamışdır.

PRP-nin mümkün yan təsirləri nələrdir?

PRP, dəriyə tətbiq edilən inyeksiya səbəbilə potensial yan təsirlərə malikdir. PRP, birbaşa bədəndən alınan maddələri ehtiva etdiyi üçün, allergik reaksiya kortizon və ya hialuronik turşu kimi digər dərmanların inyeksiya edilməsi ilə yaranan allergik reaksiya riskinə nisbətən daha azdır. Lakin, aşağıdakılar da daxil olmaqla inyeksiyanın özündən qaynaqlanan müxtəlif risklər vardır:

İnfeksiya
Sinir zədələnmələri
İnyeksiya yerində ağrı
Qanama
Toxuma zədələnməsi
Xəstələrin çoxu prosesdən dərhal sonra gündəlik fəaliyyətlərə qayıda bilər.

PRP inyeksiyaları üçün sağalma müddəti nə qədərdir?

Zədələnmədən sonra müvafiq sahəyə PRP inyeksiyası edildikdə həkim tərəfindən təsirlənən sahənin istirahət edilməsi tövsiyə edilə bilər. Bununla belə, istirahət tövsiyəsi daha çox zədələnmənin dərəcəsi ilə bağlıdır. Çox insan zədələnmədən asılı olmayaraq PRP inyeksiyalarını təqib edən dərhal gündəlik fəaliyyətlərinə davam edə bilər.

PRP inyeksiyaları edildikdən sonra dərhal bir fərq müşahidə edilmir, çünki əvvəlcə böyümə faktorlarının aktivləşərək işə başlaması lazımdır. Bu səbəbdən, tətbiqdən sonrakı bir neçə həftə və ya ay ərzində zədələnmiş sahənin daha sürətlə sağaldığı və ya baş dərisində gözləniləndən daha çox saç çıxdığı müşahidə edilə bilər.

PRP müalicəsi neçə seansda tamamlanır?

Artrit və ya xroniki tendinit müalicəsi üçün çox xəstədə 2-3 seanslıq PRP müalicəsinə ehtiyac duyulur. Akut əzələ zədələnmələrində tez-tez 1-2 seans kifayət edir. Yaş, ehtiyac duyulan seans miqdarını müəyyən edən mühüm bir faktordur. Çünki yaşlandıqca bədəndəki kök hüceyrə sayı azalacağı üçün müalicə üçün daha çox seansa ehtiyac duyula bilər.

PRP seansları adətən 2 həftə aralıqlarla tətbiq edilir. İnsan ehtiyacına və xəstəliyinə görə ortalama 3-8 seans şəklində planlaşdırılır. Saç tökülməsi və dəri cavanlaşdırma üçün mezoterapiya ilə kombinə edilə bilər. Seanslar tamamlandıqdan sonra ildə 1-2 dəfə olmaqla inyeksiyalara davam edilə bilər.