Miokard infarkt: Niyə baş verir və necə qarşısını almaq olar?

Miokard infarktı ürəyin qanla təminatının kəsilməsi nəticəsində yaranan təhlükəli vəziyyətdir. Ürək əzələsini qidalandıran damarların tıxanması və ya daralması səbəbindən müəyyən bir sahəyə qan axını dayanır və bu, həmin ərazidə toxuma ölməsinə gətirib çıxarır. İnfarkt zamanı pasiyentdə şiddətli ağrılar, nəfəs darlığı, ölüm qorxusu və digər ciddi simptomlar meydana çıxır. Müasir tibbdə infarktın vaxtında aşkarlanması və düzgün müalicəsi həyati əhəmiyyət daşıyır. Bu məqalədə infarktın səbəbləri, əlamətləri, diaqnostikası və müalicə üsulları barədə geniş məlumat əldə edəcəksiniz.

İnfarkt nədir?

İnfarkt ürəyi qidalandıran damarların birində qan axınının kəsilməsi nəticəsində yaranır. Bu hadisə zamanı ürək əzələlərinin bir hissəsi qidalana bilmir və hüceyrələrin ölümü baş verir. Arteriyada qan dövranının 15-30 dəqiqə dayandırılması belə ürək toxumasında ciddi zədələrə səbəb olur. Hüceyrələrin ölümü zamanı pasiyentdə güclü ağrılar meydana çıxır və hətta bu vəziyyət psixi narahatlıqlarla müşayiət oluna bilər.

Miokard infarktının səbəbləri

1. Aterosklerozun inkişafı
   Ateroskleroz zamanı damar divarlarında piy təbəqələri toplanır və bu təbəqələr zamanla qalınlaşaraq damarın daralmasına səbəb olur. Bu proses illərlə, bəzən on illər boyunca davam edir və adətən stenokardiya əlamətləri ilə üzə çıxır.

2. Tromboz və laxtalanma
   Damarın trombozu aterosklerotik lövhənin səthinin partlaması ilə yaranır. Partlayış zamanı trombositlər həmin sahəyə toplanaraq tromb əmələ gətirir. Eritrositlərin də qoşulması ilə damarda yaranan bu tromb qan axınının tam kəsilməsinə səbəb ola bilər.

3. Arteriya spazmı
   Bəzi hallarda damarların uzunmüddətli spazmı infarkt yarada bilir. Hərçənd ki, bu, daha nadir müşahidə olunur.

4. Arteriya iltihabı
   Bəzi infeksion xəstəliklər damar divarlarında iltihaba səbəb olur və bu proses infarkt riskini artırır.

5. Tromboz nəticəsində damar tıxanması
   Damarların tromblarla bağlanması qan dövranının kəsilməsinə və infarkta gətirib çıxarır.

Miokard infarktının simptomları

Miokard infarktının ən klassik əlaməti döş qəfəsində yaranan şiddətli ağrılardır. Bu ağrılar tez-tez sol qola, çənəyə və ya bəzən hətta kürəyə yayılır. Ağrılarla yanaşı aşağıdakı əlamətlər də müşahidə olunur:

• Ürək bulanması və qusma
• Nəfəs darlığı
• Ölüm qorxusu və həyəcan hissi
• Bədən zəifliyi və ayaqlarda şişkinlik

Stenokardiyada pasiyentlər nitroqliserin qəbul edərək ağrıları yüngülləşdirə bilirlər. Lakin infarkt zamanı nitroqliserin effektiv olmur.

Bəzi infarkt halları isə fərqli formada – gizli simptomlarla və ya çox zəif əlamətlərlə müşayiət olunur. Bu tip hallarda diaqnozun qoyulması çətinləşir və həkimə müraciət gecikə bilər.

Miokard infarktının diaqnostikası

İnfarktın diaqnozunu qoymaq üçün üç əsas kriteriya nəzərə alınır:

1. Anginoz xarakterli döş qəfəsi ağrıları
   Ağrılar 15-20 dəqiqədən uzun davam edirsə və adi vasitələrlə yüngülləşmirsə, bu infarktın əlaməti ola bilər. Çox vaxt pasiyent həkimə gətiriləndə 40-60 dəqiqə keçmiş olur ki, bu da vaxtında müdaxilə imkanını məhdudlaşdırır.

2. Elektrokardioqramda (EKQ) dəyişikliklər
   EKQ vasitəsilə infarktın əlamətləri müəyyən edilə bilər. Dəyişikliklərin erkən aşkarlanması həkimlərə infarktı daha tez diaqnoz etmək imkanı verir.

3. Qan analizində fermentlərin artması
   Ürək hüceyrələri zədələndikdə qana müəyyən maddələr, xüsusən troponin və digər fermentlər ifraz olunur. Bu maddələrin səviyyəsini qan analizində müəyyən etməklə infarktın baş verib-vermədiyini dəqiq bilmək mümkündür.

Miokard infarktının müalicəsi

İnfarkt zamanı müalicə prosesi bir neçə mərhələdən ibarətdir:

1. Ağrının aradan qaldırılması
   Pasiyentdə infarkt zamanı şiddətli ağrılar yaranır və bu vəziyyətin psixoloji narahatlıqlarla müşayiət olunması mümkündür. Ağrını aradan qaldırmaq üçün morfin, promedol kimi narkotik tərkibli analgetiklərdən istifadə edilir.

2. Zədələnmiş damarda qan dövranının bərpası
   Damarların genişləndirilməsi üçün nitroqliserin preparatı təyin edilir. Bu dərman fasiləsiz olaraq damcılama üsulu ilə verilir. Eyni zamanda, tromb əleyhinə preparatlar tətbiq edilir ki, qan laxtalanmasının qarşısı alınsın.

3. Oksigen tələbatının azaldılması
   Miokardın oksigenə olan tələbatını azaltmaq məqsədilə pasiyentin ürək döyüntüsü 50-55 döyüntüyə qədər azaldılır və qan təzyiqi normallaşdırılır. Pasiyentə ilk günlər ciddi yataq rejimi tətbiq olunur.

4. Sidikqovucu dərmanlar və intensiv terapiya
   Əgər kəskin ürək çatışmazlığı baş verərsə, sidikqovucu dərmanlar təyin edilir. Pasiyentə ən azı bir həftə intensiv nəzarət altında müalicə aparılır. Müasir tibbdə derialtı koronar müdaxilə infarktın ən təsirli müalicə üsulu kimi qəbul edilir.

Miokard infarktının risk faktorları

Aşağıda sadalanan faktorlar miokard infarktı riskini artırır:

1. Siqaret çəkmək – Ən təhlükəli risk faktorudur.
2. Qanda yüksək xolesterin səviyyəsi
3. Azhərəkətli həyat tərzi və artıq çəki
4. Yüksək qan təzyiqi
5. Şəkərli diabet və qanda yüksək şəkər səviyyəsi

Əgər bu faktorlar sizdə yoxdursa və 55 yaşdan gəncsinizsə, ailənizdə də 55 yaşdan əvvəl infarkt keçirmiş şəxs yoxdursa, miokard infarktı riski sizdə çox aşağıdır.

Miokard infarktının qarşısını alma yolları

İnfarkt riskini azaltmaq üçün aşağıdakı profilaktik tədbirləri görmək vacibdir:

• Siqaretdən imtina edin.
• Düzgün qidalanma rejiminə əməl edin, xüsusən də xolesterini azaltmağa çalışın.
• Gündəlik fiziki aktivliyə vaxt ayırın. Hətta gəzinti belə infarkt riskini azalda bilər.
• Stressdən uzaq durun və emosional gərginliyin qarşısını alın.
• Qan təzyiqinizi və şəkər səviyyənizi müntəzəm olaraq yoxlayın.

Miokard infarktı ciddi tibbi vəziyyətdir və vaxtında müdaxilə həyat qurtara bilər. Profilaktik tədbirlərlə yanaşı, sağlam həyat tərzi keçirmək də infarktın qarşısını almaqda vacibdir. Əgər sizdə infarkt əlamətləri müşahidə olunursa, vaxt itirmədən həkimə müraciət edin.

Sağlam olun!