Metronidazole

Farmakoloji təsir Antiparazitar və antibakterial aktivliyə malik olan, 5-nitroimidazol törəməsi. Təsir mexanizmi metronidazolun 5-nitroqrupunun anaerob mikroorqanizmlərin və ibtidai canlıların hüceyrədaxili nəqliyyat zülalları tərəfindən biokimyəvi reduksiyası ilə bağlıdır. Reduksiya olunmuş 5-nitroqrup mikroorqanizmlərin DNT-si ilə qarşılıqlı təsirə girərək nuklein turşularının sintezini inhibə edir və mikroorqanizmlərin ölümünə səbəb olur.

Aktiv olduğu mikroorqanizmlər: Trichomonas vaginalis, Entamoeba hystolitica, həmçinin qrammənfi anaeroblar Bacteroides spp. (o cümlədən Bacteroides fragilis, Bacteroides ovatus, Bacteroides distasonis, Bacteroides thetaiotaomicron, Bacteroides vulgatus), Fusobacterium spp. və bəzi qrammüsbət anaeroblar (həssas ştammlar Eubacterium spp., Clostridium spp., Peptococcus niger, Peptostreptococcus spp.). Bu ştammlar üçün minimal inhibəedici konsentrasiya (MİK) 0.125-6.25 mkq/ml təşkil edir. Amoksisilinlə birgə istifadə edilərkən Helicobacter pylori-yə qarşı aktivdir (amoksisilin metronidazola qarşı rezistentliyin inkişafını maneə törədir).

Metronidazolun farmakokinetikası 500 mq dozada 20 dəqiqə ərzində venadaxili tətbiqindən sonra 1 saat ərzində qandakı maksimal konsentrasiya (Cmax) 35.2 mkq/ml-dir. Qanda metronidazolun konsentrasiyası 4 saatdan sonra 33.9 mkq/ml, 8 saatdan sonra isə 25.7 mkq/ml təşkil edir; sonrakı tətbiqdə minimal konsentrasiya (Cmin) 18 mkq/ml-dir. T1/2 8-10 saat təşkil edir. Qanda terapevtik konsentrasiya 6-8 saat ərzində saxlanılır. Normal öd ifrazı zamanı venadaxili tətbiqdən sonra metronidazolun öd içərisindəki konsentrasiyası plazmadakı konsentrasiyanı əhəmiyyətli dərəcədə aşır.

İstifadə göstəriciləri

• Protozoy infeksiyalar: ekstraintestinal amöbiaz (o cümlədən amöb qaraciyər absesi), bağırsaq amöbiazı (amöb dizenteriya), trixomoniaz;
• Bacteroides spp. (o cümlədən Bacteroides fragilis, Bacteroides ovatus, Bacteroides distasonis, Bacteroides thetaiotaomicron, Bacteroides vulgatus) tərəfindən törədilən infeksiyalar: sümük və oynaq infeksiyaları, Mərkəzi sinir sistemi infeksiyaları (o cümlədən meningit, beyin absesi), bakterial endokardit, pnevmoniya, empiema və ağciyər absesi, sepsis;
• Clostridium spp., Peptococcus niger, Peptostreptococcus spp. tərəfindən törədilən infeksiyalar: qarın boşluğu infeksiyaları (peritonit, qaraciyər absesi), kiçik çanaq orqanlarının infeksiyaları (endometrit, fallop borusu və yumurtalıq absesi, vaginal qübbə infeksiyaları);
• Antibiotik istifadəsi ilə əlaqəli pseudomembranoz kolit;
• Helicobacter pylori ilə əlaqəli qastrit və ya onikibarmaq bağırsaq yarası (kompleks terapiyanın tərkibində);
• Postoperativ ağırlaşmaların profilaktikası (xüsusilə qalın bağırsaqda, perirektal sahədə, appendektomiya və ginekoloji əməliyyatlardan sonra).

Dozaj rejimi Preparatın buraxılış formasına və digər amillərə bağlı olaraq tətbiq üsulu və dozaj rejimi dəyişir. Optimal dozaj rejimini həkim müəyyən edir. Preparatın istifadəsi üzrə göstəricilərə və dozaj rejiminə uyğun olmalıdır. Venadaxili tətbiq edilir. Dozaj rejimi fərdi olaraq, göstərişlərə, klinik vəziyyətə və xəstənin yaşına görə təyin edilir.

Yan təsirləri

• Həzm sistemi: epigastriyadakı ağrılar, ürəkbulanma, qusma, ishal; ağız boşluğunun selikli qişasının iltihabı (qlossit, stomatit), dad pozuntuları (ağızda "metal" dadı), iştahsızlıq, anoreksiya, ağız boşluğunun selikli qişasının quruluğu, qəbizlik; pankreatit (geri dönən hallarda); dilin rənginin dəyişməsi/"örtüklü" dil (göbələk mikroflorasının həddindən artıq artımı səbəbindən).
• İmmunitet sistemi: angionevrotik ödem, anafilaktik şok.
• Sinir sistemi: periferik sensor nevropatiya; baş ağrısı, qıcolmalar, başgicəllənmə. Ensefaloapatiya (məsələn, çaşqınlıq) və subakut beyincik sindromu (hərəkətlərin koordinasiyası və sinergizminin pozulması, ataksiya, dizartriya, gedişin pozulması, nistagmus və tremor) inkişafı bildirilmişdir ki, bunlar metronidazolun dayandırılmasından sonra geri dönmüşdür; aseptik meningit.
• Psixi pozuntular: psixotik pozuntular, o cümlədən çaşqınlıq, halüsinasiyalar; depressiya, yuxusuzluq, qıcıqlanma, artan həyəcan.
• Görmə orqanı: keçici görmə pozuntuları, məsələn, diplopiya, miyopiya, bulanıq görmə, görmə kəskinliyinin azalması, rəng qavrayışının pozulması; görmə sinirinin nevriti.
• Eşitmə orqanı və labirint pozuntuları: eşitmə pozuntuları/eşitmə itkisi (o cümlədən neyrosensor karlıq); qulaqlarda küy.
• Hemopoetik sistem: agranulositoz, leykopeniya, neyropeniya, trombositopeniya.
• Qaraciyər və öd yolları: qaraciyər fermentlərinin aktivliyinin artması (AST və ALT, ALP), xolestatik və ya qarışıq hepatitin, hepatoselüler qaraciyər zədələnməsinin inkişafı, bəzən sarılıqla müşayiət olunmuşdur. Metronidazol ilə digər antibiotiklərlə birlikdə müalicə alan xəstələrdə qaraciyər çatışmazlığının inkişafı halları müşahidə olunmuşdur ki, bu da qaraciyər transplantasiyası tələb etmişdir.
• Dəri və dərialtı toxumalar: səpgilər, qaşınma, dəriyə qan axını, dəri hiperemiyası, ürtiker; pustulyar dəri səpgisi; kəskin ümumiləşmiş ekzantematoz pustulyoz; fiksasiya olunmuş dərman səpgisi; Stevens-Johnson sindromu, toksik epidermal nekroliz.
• Sidik sistemi: sidiyin qırmızı-qəhvəyi rəngə boyanması, metronidazolun suda həll olunan metabolitinin mövcudluğu ilə bağlıdır; dizuriya, poliuriya, sistit, sidik saxlamamaq, kandidoz.
• Laborator göstəricilər və instrumental tədqiqatlar: EKQ-də T dalğasının yastılaşması.
• Ümumi reaksiyalar: qızdırma, burun tıxanıqlığı, artralgiyalar, zəiflik.

Kontraindikasiya:

• Metronidazol, digər nitroimidazol törəmələrinə, imidazolalarına yüksək həssaslıq;
• Mərkəzi sinir sisteminin üzvi lezyonları (o cümlədən epilepsiya);
• Leykopeniya (anamnezdə daxil olmaqla);
• Yüksək dozaların təyin edilməsi halında qaraciyər çatışmazlığı;
• Hamiləlik və laktasiya dövrü.

Ehtiyat tədbirləri Qaraciyər ensefalopatiyası, periferik və mərkəzi sinir sisteminin kəskin və xroniki xəstəlikləri (nevroloji simptomatikanın ağırlaşma riski), böyrək çatışmazlığı.

Hamiləlik və laktasiya zamanı istifadəsi Hamiləlik və laktasiya dövründə istifadəsi kontrendikedir.

Qaraciyər funksiyasının pozulması zamanı istifadəsi Yüksək dozaların təyin edilməsi halında qaraciyər çatışmazlığı zamanı istifadəsi kontrendikedir. Qaraciyər ensefalopatiyası zamanı ehtiyatla istifadə olunmalıdır.

Böyrək funksiyasının pozulması zamanı istifadəsi Böyrək çatışmazlığı zamanı ehtiyatla istifadə olunmalıdır.

Uşaqlarda istifadəsi Uşaqlarda yaşa uyğun dozalar və sxemlər üzrə venadaxili tətbiqi mümkündür.

Xüsusi göstərişlər Metronidazolun alkoqol (etanol) ilə eyni vaxtda istifadəsi disulfiramoxşar reaksiya (dəri hiperemiyası, dəriyə qan axını, qusma, taxikardiya) göstərə biləcəyi üçün xəstələrə metronidazol istifadəsi zamanı və istifadədən sonra ən azı bir gün ərzində alkoqollu içkilər və ya etanol tərkibli dərmanlar qəbul etməmələri barədə xəbərdarlıq edilməlidir.

Metronidazolun uzunmüddətli istifadəsinin göstəriciləri diqqətlə ölçülməlidir və ciddi göstərişlər olmadıqda uzunmüddətli istifadəsindən çəkinmək lazımdır. Ciddi göstərişlər olduqda metronidazol tövsiyə ediləndən daha uzun müddət istifadə edilərsə, müalicə hemoqramın (xüsusilə leykositlərin) və periferik və ya mərkəzi nevropatiya kimi yan təsirlərin (paresteziya, ataksiya, başgicəllənmə, qıcolmalar) nəzarəti altında aparılmalıdır, bu təsirlər meydana gəldikdə müalicə dayandırılmalıdır.

Qadınlarda trixomonad vaginiti və kişilərdə trixomonad uretriti müalicə edərkən cinsi əlaqədən çəkinmək lazımdır. Cinsi partnyorların eyni vaxtda müalicəsi mütləqdir. Menstruasiya zamanı müalicəni dayandırmaq olmaz. Trixomoniaz müalicəsindən sonra 3 ardıcıl dövr ərzində menstruasiya əvvəlində və sonra nəzarət analizləri aparılmalıdır.

Metronidazolun qaraciyər ensefalopatiyası olan xəstələrdə, həmçinin mərkəzi və ya periferik sinir sisteminin kəskin və ya xroniki xəstəlikləri olan xəstələrdə ehtiyatla istifadəsi tələb olunur, çünki nevroloji pisləşmə riski mövcuddur.

Cocayne sindromu olan xəstələrdə sistemli istifadəsi üçün metronidazol müalicəsi zamanı ağır hepatotoksiklik/akut qaraciyər çatışmazlığı halları bildirilmişdir (ölümcül nəticələrlə birlikdə, müalicəyə başlandıqdan çox qısa müddət sonra inkişaf etmişdir). Bu xəstəlik kateqoriyasındakı xəstələrdə metronidazol yalnız fayda/risk nisbətinin diqqətlə qiymətləndirilməsindən sonra və alternativ müalicə olmadığı halda təyin olunmalıdır.

Müalicəyə başlamazdan əvvəl, müalicə zamanı və müalicə başa çatdıqdan sonra qaraciyər funksiyasının göstəriciləri normaya çatana qədər və ya bu göstəricilərin başlanğıc dəyərlərinə qədər tədqiqatlar aparılmalıdır. Müalicə zamanı qaraciyər funksiyasının göstəriciləri əhəmiyyətli dərəcədə aşılırsa, preparatın istifadəsi dayandırılmalıdır.

Cocayne sindromu olan xəstələrə potensial qaraciyər zədələnməsinin hər hansı bir simptomunun inkişafı barədə dərhal həkimə məlumat vermək və metronidazolun istifadəsini dayandırmaq tövsiyə edilməlidir.

Metronidazolun istifadəsindən sonra Stevens-Johnson sindromu, toksik epidermal nekroliz və ya kəskin ümumiləşmiş ekzantematoz pustulyoz kimi ağır bulloz dəri reaksiyalarının inkişafı halları bildirilmişdir. Bu xəstəliklərin simptomları və ya əlamətləri inkişaf etdikdə dərhal müalicəni dayandırmaq lazımdır.

Metronidazolun treponemləri immobilizasiya edə biləcəyi və bunun nəticəsində yalan pozitiv Nelson testi verə biləcəyi nəzərə alınmalıdır.

Metronidazolun uzunmüddətli istifadəsi mümkün mutagenlik və kanserogenlik səbəbindən diqqətlə əsaslandırılmalıdır.

Nəqliyyat vasitələrini və mexanizmləri idarə etmək qabiliyyətinə təsiri Metronidazolun istifadəsi dövründə potensial təhlükəli işlərin yerinə yetirilməsindən, diqqətin yüksək konsentrasiyası və psixomotor reaksiyaların sürəti tələb edən işlərdən çəkinmək məqsədəuyğundur.

Dərman qarşılıqlı təsiri Metronidazol və disulfiramı eyni vaxtda qəbul edən xəstələrdə psixotik reaksiyaların inkişafı halları bildirilmişdir (bu dərmanların tətbiqi arasında interval ən azı 2 həftə olmalıdır).

Etanol ilə eyni vaxtda istifadəsi zamanı disulfiramoxşar reaksiyaların inkişafı mümkündür (dəri hiperemiyası, dəriyə qan axını, qusma, taxikardiya).

Qeyri-birbaşa antikoaqulyantlar (varfarin) ilə eyni vaxtda istifadəsi zamanı - antikoaqulyant təsirin güclənməsi və qanaxma riskinin artması, qeyri-birbaşa antikoaqulyantların qaraciyər metabolizmasının azalması ilə əlaqədar olaraq, bu, protrombin vaxtının uzanmasına səbəb ola bilər. Metronidazol və qeyri-birbaşa antikoaqulyantlar eyni vaxtda istifadə edildikdə, protrombin vaxtının daha tez-tez yoxlanılması və lazım gəldikdə antikoaqulyantların dozasının tənzimlənməsi tələb olunur.

Metronidazol litium preparatları ilə eyni vaxtda istifadə edildikdə, sonuncunun plazmadakı konsentrasiyası arta bilər. Eyni vaxtda istifadə edildikdə, litium, kreatinin və elektrolitlərin plazma konsentrasiyalarını yoxlamaq tələb olunur.

Metronidazol və siklosporinlə eyni vaxtda istifadə edildikdə, siklosporinin plazmadakı konsentrasiyası arta bilər. Metronidazol və siklosporinin eyni vaxtda istifadəsi tələb olunarsa, siklosporin və kreatinin plazma konsentrasiyalarını yoxlamaq tələb olunur.

Simetidin metronidazolun metabolizmini inhibə edir ki, bu da plazmadakı konsentrasiyasının artmasına və yan təsirlərin inkişafı riskinin artmasına səbəb ola bilər.

Metronidazolun fenobarbital, fenitoin kimi mikrosomal oksidləşmə izofermentlərini induksiya edən dərmanlarla eyni vaxtda istifadəsi, metronidazolun ekskresiyasını sürətləndirə bilər ki, bu da plazmadakı konsentrasiyasını azaldır.

Metronidazolun ekskresiyasını azaldaraq, flüorourasilin toksikliyini artırır.

Metronidazol plazmadakı busulfan konsentrasiyasını artırır ki, bu da busulfanın ağır toksik təsirinin inkişafına səbəb ola bilər.

Metronidazolun vekuroniya bromid kimi nedepolarizasiya edən miorelaksantlarla istifadəsi tövsiyə edilmir.

Sulfanilamidlər metronidazolun antimikrob təsirini gücləndirir.

Mebendazol və metronidazolun eyni vaxtda istifadəsindən çəkinmək lazımdır.

Natrium duzları olan digər məhlullarla metronidazolun eyni vaxtda tətbiqi bədəndə natriumun yığılmasına səbəb ola bilər.

Metronidazolun istifadəsi zamanı laboratoriya tədqiqatlarında AST, ALT, LDH aktivliyinin, trigliseridlərin konsentrasiyasının müəyyən edilməsi çətin ola bilər.