Hipertiroidizm xəstəliyi nədir?

Qalxanabənzər vəzi bir çox bədən funksiyalarını tənzimləyir. Qalxanabənzər vəz həddən artıq işlədikdə, maddələr mübadiləsinin tarazlığını pozan həddindən artıq hormon istehsal edir. Həddindən artıq iş müxtəlif yollarla müalicə edilə bilər.

Hipertiroidizm

• Tiroid bezi maddələr mübadiləsini tənzimləyən vacib hormonlar istehsal edir.
• Həddindən artıq aktiv tiroid bezi həddindən artıq hormon istehsal edir, bu da metabolizmin artmasına səbəb olur.
• Tipik simptomlar, məsələn, kilo itkisi, sinir narahatlığı və ürək döyüntüsüdür.
• Hipertiroidizmin ən çox yayılmış səbəbi qalxanabənzər vəzinin otoimmün xəstəliyi olan Basedow xəstəliyidir.
• Həddindən artıq işi müalicə etməyin müxtəlif yolları var. Çox vaxt həblərin qəbulu ilə intensiv hormon istehsalı cilovlanır.

Qeyd: Bu məqalədəki məlumatlar həkim müayinəsini əvəz edə bilməz və öz-özünə diaqnoz və ya müalicə üçün istifadə edilməməlidir.

Hipertiroidizm nədir?

Qalxanabənzər vəzi bir çox bədən funksiyalarını tənzimləyən hormon vəzidir. Həddindən artıq aktiv olduqda, həddindən artıq tiroid hormonu istehsal edir. Belə həddən artıq işin bir çox səbəbi ola bilər. Ən çox görülən səbəb Basedow tiroid bezi xəstəliyidir.

Əgər qanda tiroid hormonunun miqdarı uzun müddət yüksəlirsə, bir çox metabolik proseslərin tarazlığı pozulur. Bu, müxtəlif simptomlara səbəb ola bilər. Tipik simptomlar kilo itkisi, tərləmə, əsəbilik və ya ürək döyüntüsüdür.

Hipertiroidizm müalicə olunmazsa, ürək-damar xəstəlikləri riski artır.

Hipertiroidizmin əlamətləri hansılardır?

Hipertiroidizmdə qalxanabənzər vəz tez-tez böyüyür və boğazda görünən bir şişlik meydana gəlir. Tibb mütəxəssisləri bu böyüməni guatr (struma) adlandırırlar. Bəzən yalnız toxuna bilən və ya görünən düyünlər meydana gəlir. Bununla belə, guatr və ya düyünlərin əmələ gəlməməsi də mümkündür. Həmçinin, böyüdülmüş tiroid bezi və ya tiroid düyünləri həmişə həddindən artıq fəaliyyətlə müşayiət olunmur.

Hipertiroidizm varsa, ən çox aşağıdakı simptomlar müşahidə olunur:

• Ürək döyüntüsü və çox sürətli ürək döyüntüsü, bəzən hətta ürək ritminin pozulması
• Hipertoniya
• Güclü aclığa baxmayaraq çəki itirmək
• İshal
• Tremor, sinir narahatlığı, əsəbilik, yuxusuzluq
• Zəiflik, yorğunluq
• tərləmə
• Həmçinin hipertiroidi olan insanlar istidən daha asan xəstələnirlər. Dəri adətən isti və nəm olur, tüklər seyrək olur.

Hipertiroidizmin səbəbləri hansılardır?

Qalxanabənzər vəzinin həddindən artıq aktivliyinin ən çox yayılmış səbəbi qalxanabənzər vəzinin otoimmün xəstəliyi olan Basedow xəstəliyidir. Bu xəstəlikdə immunitet sistemi tiroid bezinin daha çox hormon istehsal etməsinə səbəb olan antikorlar yaradır.

Qalxanabənzər vəzinin muxtariyyəti də tiroid bezinin həddindən artıq fəaliyyətinə səbəb ola bilər. Normalda hipofiz vəzi tiroid bezinə nəzarət edir. Qalxanabənzər vəzinin muxtariyyəti narahatlıq doğurursa, tiroid hüceyrələri artıq hipofiz vəzindən gələn siqnallara cavab vermir. Nəticədə, daha sıx tiroid hormonu istehsal olunur.

Avtonom tiroid hüceyrələri bəzən bütün vəzidə, bəzən yalnız bir və ya bir neçə xoşxassəli düyün toxumasında görünür. Belə bir node avtonom tiroid adenoması adlanır.

Hipertiroidizmin tezliyi nədir?

Hipertiroidizm tez-tez rast gəlinir: Təxminən 100 nəfərdən 1-də, daha çox 20-50 yaş arasında inkişaf edir.

Hipertiroidizm hansı nəticələrə səbəb ola bilər?

Hipertiroidizm düzgün müalicə olunmazsa, atrial fibrilasiya kimi ürək-damar xəstəlikləri inkişaf edə bilər. Uzunmüddətli perspektivdə, sümüklərin sürətlənmiş yenidən qurulması səbəbindən osteoporoza da səbəb ola bilər.

Hipertiroidizm necə diaqnoz qoyulur?

Tiroid bezinin həddindən artıq aktivliyini aşkar etmək üçün əvvəlcə həkimlə ətraflı müzakirə aparmaq vacibdir. Daha sonra həkim fiziki müayinə zamanı adətən qalxanabənzər vəzi müayinə edir. Bu yolla orqanın böyüdülmədiyi və ya düyün olub olmadığı müəyyən edilə bilər. Ultrasəs müayinəsi qalxanabənzər vəz toxumasında və mövcud düyünlərdə dəyişiklikləri daha ətraflı aşkar edib qiymətləndirmək imkanı verir.

Gözlərin müayinəsi başqa ipuçlarını verə bilər. Məsələn, qabarıq, şişmiş gözlər hipertiroidizmin ən ümumi səbəbi olan Basedow xəstəliyinin varlığını göstərir.

Qan testləri də vacib məlumatlar verir. Bu sayədə artıq hormonun qalxanabənzər vəzinin özü tərəfindən istehsal edilib-edilmədiyi, yoxsa həddindən artıq istehsalın hipofiz vəzinin nəzarətinin pozulmasının bir nəticəsi olduğu müəyyən edilə bilər. Bundan əlavə, qanda müəyyən antikorlar aşkar edilə bilər ki, bu da Basedow xəstəliyinin olması haqqında məlumat verir.

Digər bir diaqnostik üsul, bir düyünün fəaliyyətini görməyə imkan verən bir üsuldur. Bu məqsədlə tez-tez venadaxili yeridilmiş yüngül radioaktiv maddələrdən istifadə olunur. Maddələr xüsusi kamera ilə qeydə alına bilən şüalar yayır. Belə bir sintiqram, düyünün "isti" bir düyün, yəni intensiv hormonlar istehsal edən bir düyün olub olmadığını qiymətləndirməyə imkan verir.

Hipertiroidizm necə müalicə olunur?

Yüngül hipertiroidizm bəzən kortəbii olaraq gerilə bilər. Ancaq çox vaxt tiroid bezində həddindən artıq hormon istehsalı tireostatiklər tərəfindən tormozlanır. Bunlar tiroid hormonunun meydana gəlməsini maneə törədən dərmanlardır.

Basedow xəstəliyi olan insanlarda tireostatiklərin uzun müddət istifadəsindən sonra qalxanabənzər vəzinin fəaliyyəti normallaşa bilər. Əgər bu nəticə vermirsə, vəzi cərrahi yolla çıxarılır və ya radioyod terapiyasından istifadə edilir. Bu müalicədə həkimlər kapsul şəklində radioaktiv yod verirlər. Yod qalxanabənzər vəzdə saxlanılır və həddindən artıq aktiv hüceyrələri məhv edir.

Qalxanabənzər vəzinin muxtariyyəti ilə böyüdülmüş vəz halında, qalxanabənzər vəz əvvəlcə tireostatiklərlə "sakinləşdirilir" və sonra adətən cərrahi yolla çıxarılır. Müdaxilə mümkün olmadıqda və ya vəzi çox böyük deyilsə, radioyod terapiyası tətbiq olunur.