Apendisit

Apendisit, appendiks adlanan korbağırsağın iltihabıdır. Appendiks, yoğun bağırsağın uzantısı olan kiçik bir orqandır və adətən tıxanma nəticəsində infeksiya inkişaf edir. Əlamətlər arasında qarın ağrısı, qusma, iştahsızlıq və qızdırma var. Diaqnoz, adətən müayinə ilə qoyulur və bəzən ultrasəs və ya kompüter tomoqrafiyası tələb oluna bilər. Müalicə adətən cərrahidir və appendiksin çıxarılması əməliyyatla həyata keçirilir. Laparoskopik və ya açıq cərrahiyyə üsulları istifadə edilə bilər. Sağalma prosesi adətən sürətlidir və xəstələr adətən bir neçə gün ərzində xəstəxanadan çıxa bilirlər. Uşaqlarda da eyni əlamətlər müşahidə edilə bilər və müalicə adətən cərrahidir.

Appendisit Bədənin Hansı Hissəsində Yerləşir?

Apendiks, ortalama olaraq 9 sm uzunluğunda olan kiçik, incə bir kisədir. Bədənin sağ alt tərəfində yerləşir. Bu kisə kor çıxışlıdır və girişi həzm sisteminin bir hissəsi olan yoğun bağırsağa bağlıdır.

Kisənin ölçüləri 9 sm-dən 35 sm-ə qədər dəyişə bilər. Uşaqlarda daha böyükdür və kiçik yaşdan etibarən qismən bağlanaraq böyüklərdə daha qısa hala gəlir.

Appendisit Nədir?

Apendiksin funksiyası hələ dəqiq bilinməsə də, son illərdə aparılan tədqiqatlar bu kisənin faydalı həzm florası tərəfindən xəstəlik dövrlərində istifadə olunan bir növ sığınacaq funksiyasını yerinə yetirdiyini göstərir.

Lakin apendiksin alınmasının bədənə birbaşa zərər verdiyinə dair hər hansı bir sübut bu günə qədər tapılmayıb. Appendisit isə apendiksin infeksiyasına verilən addır.

Appendisit Nə İşə Yarayır?

Appendisitin bədəndə nə işə yaradığı hələ dəqiq bilinməsə də, immunitet sistemi ilə əlaqəli bir orqan ola biləcəyi düşünülür.

Appendisitin Səbəbləri Nələrdir?

Appendisitə nəyin səbəb olduğu həmişə aydın deyil. Bir çox halda apendiks girişinin bədənin özünün istehsal etdiyi və ya xarici maddələr tərəfindən tıxanmasının səbəb olduğu düşünülür.

Məsələn, nəcis tərəfindən giriş bloklana bilər və ya mövcud bir üst tənəffüs yolu infeksiyası zamanı bağırsaq divarındakı limfa düyünü şişərək təzyiq təsiri ilə apendiks girişinin bağlanmasına səbəb ola bilər. Bu tıxanma iltihaba və şişməyə, yəni appendisitə səbəb ola bilər.

Appendisit Necə Qarşısı Alınır?

Appendisitin səbəbləri çoxsaylı olduğundan və həmişə tam başa düşülmədiyindən bu vəziyyətin qarşısını almağın bir yolu yoxdur.

Appendisit ilə Oxşar Şikayətlərə Səbəb Olan Xəstəliklər Appendisit aşağıda göstərilən xəstəliklərlə oxşar şikayətlərə səbəb ola bilər:

• Crohn xəstəliyi
• Qastroenterit
• Qəbizlik
• Sidik kisəsi və ya sidik infeksiyaları
• Pelvik infeksiya
• Şiddətli qıcıqlanmış bağırsaq sindromu (İBS)

Qadınlarda appendisit xəstəliyinin simptomlarına oxşarlıq göstərən simptomlar bəzən menstruasiya ağrısı, ektopik hamiləlik və ya pelvik iltihabi xəstəlik (PID) kimi ginekoloji səbəbli ola bilər. Burada diqqət yetirilməli olan məqam ani inkişaf edən və intensiv qarın ağrısına səbəb olan halların təcili tibbi qiymətləndirmə tələb etdiyidir.

Apendiks bəzi insanlarda bədənin müxtəlif bir nöqtəsinə doğru uzana bilər. Bu nöqtələr incə bağırsağın ətrafı, yoğun bağırsağın arxası, qaraciyərin sağ alt hissəsində yaxınlıq və ya pelvik civar kimi fərqli sahələr ola bilər.

Əgər xəstənin göstərdiyi əlamətlər tipik deyilsə, diaqnozu təsdiqləmək və digər ehtimalları aradan qaldırmaq üçün başqa testlər tələb oluna bilər.

Bunlar arasında infeksiya əlamətləri baxımından qan testi, qadınlar üçün hamiləlik testi, sidik kisəsi infeksiyası kimi ehtimalları aradan qaldırmaq üçün bir sidik testi, appendisitin şişkinliyini izləmək üçün ultrasəs müayinəsi və KT müayinəsi yer ala bilər.

Bütün bu test nəticələrini almaq vaxt tələb etdiyindən cərrah tərəfindən appendisitin və pelvik orqanları yoxlamaq üçün bir laparoskopiya təklif oluna bilər.

Appendisitin alınmasının tövsiyə edilməsinin səbəbi bir partlama riski qarşısında vəziyyəti təminat altına almaqdır. Bu bəzi hallarda normal görünsə də appendisitin alınması qərarının verilməsinə yol açacaq.

Həkim problemin appendisit olub-olmadığından əmin deyilsə, simptomlarınızın düzəlib-düzəlmədiyini, eyni qaldığını və ya pisləşdiyini görmək üçün 24 saata qədər gözləməyi təklif edə bilər.

Appendisit Əlamətləri

Appendisit tipik olaraq qarının sağ orta hissəsində gəlib gedən bir ağrı ilə başlayır. Bir neçə saat ərzində ağrı, appendisitin adətən olduğu yerdə sabitlənir və şiddətlənməyə başlayır.

Bu bölgəyə təzyiq tətbiq etmək, basmaq, öskürmək və ya yerimək ağrını daha da pisləşdirə bilər. Appendisit xəstəliyi iştah itkisinə səbəb olur, ümumilikdə xəstə hiss etdirir və qəbizlik və ya ishala yol aça bilər.

Bu ağrının səbəbi adətən appendisit girişinin bir səbəbdən tıxanması ilə birlikdə, içəridə olan və çoxalan bakteriyaların kisənin divarlarına tətbiq etdiyi təzyiqdir.

Appendisitin ümumi əlamətləri:

• Alt qarının sağ tərəfində başlayan ani ağrı
• Ürək bulanması və qusma
• İştah itkisi
• Qəbizlik və ya ishal
• Qarın şişkinliyi

Qarının sağ alt tərəfində getdikcə pisləşən bir qarın ağrısı varsa mütləq təcili yardıma və ya həkimə müraciət edilməlidir.

Appendisit Müalicəsi Necə Aparılır?

Appendisit vəziyyətində adətən edilən ilk və ən yayğın müdaxilə kisənin əməliyyat ilə bədəndən çıxarılması olacaqdır.

Apendektomiya olaraq bilinən apendiksin çıxarılması, ümumilikdə ən yayğın həyata keçirilən cərrahi əməliyyatlardan biridir. Apendiksin çıxarılmasında laparoskopik və ya açıq cərrahi üsullarından biri tətbiq oluna bilər. Hər iki üsulda da ümumi anesteziya istifadə olunur.

Appendisit Əməliyyatı

Laparoskopik və ya xalq arasında bilinən adı ilə qapalı cərrahiyyə ümumiyyətlə apendiksin çıxarılması üçün ən yayğın olaraq üstünlük verilən üsuldur, çünki sağalma açıq cərrahiyyədən daha sürətli həyata keçmə meylinə malikdir.

Əməliyyat zamanı xəstənin qarınında 3 və ya 4 ədəd kiçik kəsik açılır, bu dəliklər vasitəsilə kamera və digər xüsusi cərrahi alətlər qarın boşluğuna göndərilir.

Bunlar cərrahın apendiksi daha dəqiq görə bilməsi və işləməsi üçün daha çox sahə təmin etmək üçün qarını şişirtmək üçün qazın pompalandığı bir boru, qarının içindəkiləri izləməsini təmin edəcək kamera və işıqların olduğu laparoskop adı verilən başqa bir boru ilə apendiksin çıxarılmasında istifadə edilən kiçik alətlərdir.

Apendiks çıxarıldıqdan sonra kəsiklərin sağalması üçün həll olunan tikiş qoyula bilər. Əgər həll olunmayan tikiş istifadə olunubsa bunlar əməliyyatdan 7-10 gün içərisində çıxarıla bilər.

Bəzi hallarda laparoskopik təklif edilmir və bunun yerinə açıq cərrahiyyə istifadə olunur. Bu hallar arasında apendiksin hal-hazırda partlamış olması və bədən içində apendiks kütləsi adlanan bir şişkinlik yaratması, və ya xəstənin əvvəlcə açıq qarın əməliyyatı keçirmiş olması ehtimalları mövcuddur.

Açıq əməliyyatda, sağ altda tək bir böyük kəsik açılır. Cərrah bu kəsik vasitəsilə qarına giriş edir. Yenə də laparoskopik cərrahiyyədə olduğu kimi açılan kəsiklər ya həll olunan tikişlər ya da daha sonra çıxarılması lazım olan həll olunmayan tikişlər istifadə olunaraq bağlanır.

Hər iki əməliyyat növündən sonra çıxarılan apendiks patoloji müayinəyə göndərilə bilər.

Apendiksin alınmasından sonra bir neçə həftə keçməsi ilə tam sağalma təmin olunur. Lakin açıq əməliyyatdan sonra 6 həftəyə qədər yorucu fəaliyyətlərdən qaçınılması gərəkə bilər.

Cərrahi əməliyyatın praktiki və ya mümkün olmadığı hallarda isə damardan verilən antibiotiklər bu ehtiyacı daha irəli bir tarixə çəkə bilər və ya infeksiyanın tamamilə ortadan qalxmasını təmin edə bilər.

Appendisit Əməliyyatından Sonra Sağalma Prosesi

Laparoskopik cərrahiyyənin əsas üstünlüklərindən biri sağalma müddətinin çox qısa olma meylidir. Çox insan əməliyyatdan bir neçə gün sonra, hətta prosedur normal keçdiyi halda 24-48 saat içərisində xəstəxanadan ayrıla bilər.

Açıq cərrahiyyədə və ya peritonit kimi xəstəliyin mürəkkəb olduğu hallarda isə xəstəxanadan ayrılmaq bir həftəni ala bilər. Əməliyyatdan sonra ilk bir neçə gün ağrı görülə bilər, lakin bunlar zamanla düzələcəkdir. Yalnız lazım olduğu hallarda ağrıkəsici qəbul edilməlidir.

Laparoskopik cərrahiyyədən sonra çiyinlərdə bir həftə qədər ağrı hiss edilə bilər, bu, pompalanan qazdan qaynaqlanır. Yenə də əməliyyatdan sonra qəbizlik yarana bilər. Bunun üçün lifli qidalar istehlak edilməli və bol maye içilməlidir.

Əməliyyat yerinin baxımı və hansı fəaliyyətlərdən qaçınılması lazım olduğu xəstəxanadan ayrılmadan əvvəl həkim tərəfindən bildiriləcəkdir. Lakin 4-6 həftə ağır işlərdən qaçınılması ümumilikdə tövsiyə olunur.

Uşaqlarda Appendisit

Appendisit, apendiks adlanan kor bağırsağın iltihablanmasıdır. Apendiks, incə bağırsaq ilə yoğun bağırsağın birləşdikləri bölgədə, yoğun bağırsağın uzantısı olan və bir əlcək barmağı şəklində bir orqandır.

Təxminən 5-15 sm uzunluğunda və çöldən çölə çəpəri də 3-6 mm-dir. Ümumilikdə bu orqanın dar olan iç boşluğunun hər hansı bir səbəbdən tıxanması (əksərən bərk nəcis parçaları və ya bitki mənşəli bir tıxac, məsələn uyğun ölçüdə bir çəyirdək ilə) nəticəsində, tıxanıqlığın arxasında qalan hissədə infeksiya, yəni iltihablanma başlayır.

Uşaqlarda Appendisit Əlamətləri

Qarın ağrısı, qusma və iştahsızlıq ən əsas şikayətlərdir. Ağrı, başlanğıcda göbək ətrafında olmaqla bir müddət sonra qarının sağ alt hissəsinə yerləşir. Daimi bir ağrı olub getdikcə artır. İştah ümumilikdə itir və bir çox xəstədə qusma tabloya qoşulur.

Qızdırma ümumilikdə irəliləmiş tabloda olur və ümumilikdə xalq arasında "partlamış appendisit" olaraq bilinən perforasiya, yəni iltihabın qarın içərisinə yayılması ilə birlikdədir.

Uşaqlarda Appendisit Diaqnozu

Uşaqlarda appendisit diaqnozu müayinə ilə qoyulur. Ağ qan hüceyrələrinin (lökosit) yüksəkliliyi, boğaz iltihabı və ya sidik yolu iltihabı varlığında da ola bildiyindən diqqətlə qiymətləndirilməlidir. Ultrasəs müayinəsi və lazım olan hallarda kompüter tomoqrafiyadan da istifadə edilə bilər.

Uşaqlarda Appendisit Müalicə Üsulları

Uşaqlarda və böyüklərdə appendisit müalicəsi cərrahidir. Açıq cərrahiyyə və ya laparoskopik üsulla edilə bilər. Şikayətlərin başlanğıcından etibarən ilk 24 saat içərisində edilən əməliyyatlarda ümumilikdə perforasiya yoxdur.

Xəstələr adətən 24 saat içərisində xəstəxanadan çıxa bilirlər. Gecikmiş hallarda xəstəxanada qalma müddəti də uzanır.

Appendisit Haqqında Tez-Tez Verilən Suallar 

Appendisit partlaması əlamətləri hansılardır?

Qarın bölgəsinin sağ alt hissəsində ani olaraq başlayan şiddətli ağrı artaraq davam edirsə, dözülməz hala gəlibsə və bu ağrıya əlavə olaraq ürək bulanması və ya qusma yaşanırsa, bu, appendisitin partlamış və ya hər an partlayacaq bir vəziyyətdə olduğunun göstəricisi ola bilər. Bu əlamətlərin yaşanması vəziyyətində vaxt itirmədən həkimə müraciət etmək lazımdır.

Appendisit harada yerləşir?

Appendisit hansı tərəfdə yerləşir? Apendiks, 9 sm uzunluğunda, kiçik və incə bir kisədir. Bədənin sağ alt tərəfində yerləşir. Kor çıxışlı olan bu kisə və girişi yoğun bağırsağa bağlıdır. Qarının sağ alt hissəsində yerləşir.

Appendisit ağrısı əlamətləri hansılardır?

Mövcud ağrı qarının sağ alt hissəsində yerləşirsə və şiddətini artırırsa, bu ağrı appendisit ağrısı ola bilər. Bu cür ağrıda adətən bıçaq sancısı hissi yaşanır. Ağrıya ürək bulanması və qusma da qoşula bilər. Eyni zamanda bu ağrı zamanı qarında şişkinlik görülə bilər.

Appendisit partlasa nə olar?

Appendisitin müalicə edilmədiyi və ya müalicənin gecikdiyi hallarda appendisitin partlaması riski ilə qarşı-qarşıya qalmaq olar. Appendisitin partlaması vəziyyətində iltihablı kisə yırtılaraq qarın boşluğuna dolmağa başlayır. Bu vəziyyət qarın içi zarının infeksiyasına səbəb olan peritonit olaraq adlandırılan bir narahatlığa səbəb olur. Bu narahatlıq nəticəsində müdaxilə erkən edilməzsə, infeksiya ölümcül bir hala gələ bilər.