Süd vəzi xərçənginin əlamətləri (döş xərçəngi)

Süd vəzi xərçənginin əlamətləri - süd vəzi xərçəngi süd vəzilərindəki hüceyrələrin nəzarətsiz şəkildə böyüyüb bölünərək şiş adlanan bir toxuma kütləsi əmələ gətirməsi ilə meydana gəlir. Süd vəzi xərçənginin ən yaygın erkən əlaməti süd vəzində yeni ortaya çıxan görünən bir şişlik, qalınlaşma və süd vəzisinin ölçüsündəki anormal dəyişikliklərdir. Digər xərçəng növlərində olduğu kimi, süd vəzi xərçəngi də süd vəzisini əhatə edən toxumaları işğal edə bilər və metastaz əmələ gətirə bilər. Erkən diaqnozda müalicə edilə bilən bir xərçəng olan süd vəzi xərçəngi, mamografi üsulu ilə diaqnoz edilir və daha sonra müalicə prosesinə başlanır.

Süd vəzi xərçəngi nədir?

Süd vəzi xərçəngi (dös xərçəngi), süd vəzilərindəki hüceyrələrin nəzarətsiz şəkildə böyüyərək və bölünərək şiş adlanan bir toxuma kütləsi əmələ gətirməsi ilə ortaya çıxır. Süd vəzi xərçəngi, kişilərdə də görülə bilsə də, əsasən 50 yaşdan yuxarı qadınlarda daha yaygındır. Lakin gənc yaşlı qadınlarda da müşahidə edilə bilər.

Erkən əlamətləri

Erkən diaqnoz, süd vəzi xərçənginin müalicə edilə bilənliyini artırır. Süd vəzi xərçənginin yaygın erkən əlamətləri arasında süd vəzində yeni bir şişkinlik, qalınlaşma və ya anormal dəyişikliklər yer alır. Digər əlamətlər bunlardır:

• Süd vəzində və ya qoltuq altında yeni ortaya çıxan şişkinlik və ya kütlə
• Süd vəzi ətrafında qızartı və həssaslıq
• Süd vəzi ucundan axıntı
• Süd vəzi ucunun içəriyə doğru dönməsi

Süd vəzi xərçənginin növləri

Süd vəzi xərçəngi növləri, xərçəngin yayılma xüsusiyyətinə görə ikiyə ayrılır:

1. Noninvaziv (Yayılma Göstərməyən) Karsinoma: Xərçəngli hüceyrələr metastaz etməz.
2. Invaziv (Yayılım Göstərən) Karsinoma: Xərçəng hüceyrələri çevrə toxumalara yayılır. Ən çox rastlanan növ, süd vəzilərini təşkil edən hüceyrələrdən çıxan duktal karsinomdur.

Səbəbləri

Süd vəzi xərçəngi, genetik faktorlar, hərəkətsiz yaşam tərzi, yaş, siqaret və alkoqol istifadəsi, piylənmə və radiasiya təsirindən qaynaqlana bilər. Xüsusilə ailəsində süd vəzi xərçəngi olan şəxslər, 40 yaşdan yuxarı qadınlar müntəzəm olaraq nəzarətə getməlidirlər.

Diaqnoz yöntəmləri

Erkən diaqnoz, süd vəzi xərçənginin müalicə edilə bilənliyini böyük ölçüdə artırır. Diaqnoz yöntəmləri arasında mamografi, ultrasonografi, maqnit rezonans görüntüləmə (MR), PET-CT və süd vəzi sintiqrafisi mövcuddur.

Müalicə yöntəmləri

Müalicə, xərçəngin mərhələsinə bağlı olaraq dəyişir. Müalicə seçimləri bunlardır:

1. Cərrahi Müdaxilə: Xərçəngli hüceyrələr və ətrafdakı toxuma çıxarılır. Ameliyat türləri arasında lumpektomi, mastektomi, sentinel düyün biyopsisi, aksiller lenf nodu diseksiyası, modifiye radikal mastektomi, radikal mastektomi mövcuddur.

Süd vəzi xərçəngi risk faktorları

Aşağıdakı risk faktorları süd vəzi xərçənginə yaxalanma ehtimalını artırır:

• Yaş faktoru
• Genetik
• Süd vəziləri sıx olan şəxslər
• Daha əvvəl radiasiya müalicəsi keçirmiş şəxslər
• Üreme tarixi

Süd vəzi xərçəngi haqqında sık sorulan suallar

1. Süd vəzi xərçəngi diaqnozu üçün diqqət edilən əlamətlər nələrdir? Süd vəzi xərçəngi diaqnozunda qiymətləndirilən, süd vəzində ele gelen kütlə, süd vəzində şişmə və qalınlaşma, süd vəzi ucunun qabıq bağlaması, süd vəzi dərisində qızarıqlıq, döşlərin üzərindəki damarlarda böyümə, qoltuq altında şişlik və süd vəzi ucunun içə dönməsi ən yaygın süd vəzi xərçəngi əlamətləridir.

2. Erkən süd vəzi xərçəngi necə bir duyğudur? Erkən mərhələdə süd vəzi xərçəngi bəzən heç bir əlamət göstərməsə də, əsasən bəzi işarələrə sahibdir. Bu işarələr arasında ən yaygın olanı süd vəzində və ya qoltuq altında meydana gələn şişlikdir. Bu şişliyə süd vəzi ucunda ağrı, süd vəzində həssaslıq, qızarıqlıq və qaşıntı da eşlik edə bilər. Bu prosesdə döşünüzdə anormal dəyişikliklər fark ediyorsanız həkimə müraciət edin.

3. Fiziki aktivlik süd vəzi xərçəngi riskini azalda bilərmi? İdman, immunitet sistemini gücləndirir və çəkinizi nəzarətdə tutmanıza kömək edir. Həftədə üç saat və ya gündə təxminən 30 dəqiqə qədər az bir idman edən bir qadında süd vəzi xərçəngi riski azala bilər.

4. Süd vəzi muayenesi üçün en doğru zaman nədir? Süd vəzi muayenesini adet dövrünün bitimindən 4-5 gün sonra etmək lazımdır.

5. Süd vəzi xərçəngi yoluxucudurmu? Heç bir xərçəng yoluxucu deyildir. Bir ailənin bir çox bireyinde xərçəng görülməsi bu səf düşüncəyə səbəb ola bilər. Şəxs xərçəng xəstəliyini başqa bir kimsəyə yoluxdura bilməz. Ancaq uşaqlıq boynu (serviks), qaraciyər xərçəngi kimi bəzi xərçənglərin səbəbləri arasında viruslar vardır.

6. Kişilər süd vəzi xərçəngi ola bilərmi? Kişilərin süd vəzilərində də xərçəngli hüceyrələr oluşabilir amma bu nadirən gerçekleşir. Nadiren gerçekleşen bu durum daha çox yaşlı kişiləri etkiler.

7. Süd vəzində fark edilen her kütlə xərçəngə işarət edərmi? Süd vəzində ele gelen kütlələrin % 90’ından fazlası xərçəng deyil. Bunlar; əsasən süd vəzisi içinde büyüyen fibrokistlerdir. Ele gelen bu yapılar hastalar tarafından tümör zannedilmektedir. İyi huylu tümörler büyüyebilir, süd vəzinin kendisi kütlə gibi bir hal alabilir. Daha çox regl öncesi dönemde süd vəzi iç yapısı çox yoğun olduğu üçün o dönemde xüsusilə bu dönemde süd vəzi kontrolü yapan kişiler, süd vəzində kütlə var olduğu düşüncesi ilə endişelenmektedir.

8. Öz-özünə süd vəzi muayenesi nə vaxt başlamalıdır? Öz-özünə süd vəzi muayenesi 20 yaşından əvvəl yapılmamalıdır. 20 yaşından sonra hər qadının aylıq düzenli olaraq süd vəzisini kontrol etmesi, erkən tanı üçün yaşamsal önəm taşımaktadır. Süd vəzi muayenesi yapmak üçün en ideal zaman, adet dövrünün bitimindən 4-5 gün sonraki dönemdir.

9. İlk süd vəzi ultrasonu nə vaxt yapılmalıdır? Ailəsində heç süd vəzi xərçəngi olmayanlar 35 yaşından sonra ilk ultrasonografilerini yaptırmalıdır. Ailəsində süd vəzi xərçəngi olanlarda isə 25-26 yaşından sonra illik rutin ultrason takipleri yapılmalıdır. Genetik süd vəzi xərçənglerinde isə ilk mamografi yaşı 26’dır. Ailəsəl süd vəzi xərçəngi riski altında olanlar 32-34 yaşlarından sonra mamografi ilə takip edilməlidir. Ailəsində süd vəzi xərçəngi olmayan və süd vəzi xərçəngi geni taşımayan kişiler isə 35-40 yaş arasında bir kez mamografi ve ultrasonografi yaptırmalıdır. Bu, “Temel mamografi” olaraq adlandırılır. Bu kişilerin 40 yaşından sonra rutin mamografi taraması yapılması gerekir.

10. Süd vəzində ortaya çıkan fibrokistlərin xərçəngə çevrilmə riski var mıdır? Fibrokistler xərçəngə çevrilə bilməz. Bunlar süd vəzi içindeki fizioloji dəyişikliklərdir. Regl bittikten sonra yumurtalıklardan önce östrojen sonra progesteron hormonu salgılanır. Östrojen süd vəzi içinde süt kanallarını genişletir ve dallandırır. Sonra progesteron hormonu da süt yapan hücreleri çoğaltır. Süd vəzi içinde hacim artması olur və süd vəzi içinde gərgin