Diz Ağrıları

Diz ağrıları hər yaş qrupundan olan insanlara təsir edən ümumi bir şikayətdir. Diz ağrıları, yırtılmış bağ və ya yırtılmış qığırdaq kimi bir travma nəticəsində ola bilər. Artrit, gut və infeksiyalar da daxil olmaqla tibbi vəziyyətlər də diz ağrılarına səbəb ola bilər.

Adətən yaşlılarda baş verən diz ağrıları, travma səbəbiylə gənclərdə də görülə bilər. Gənclərdə diz ağrılarının səbəbləri dizə xarici travmalar, ani hərəkətlər, dizdə həddindən artıq gərginlik nəticəsində yarana bilər. Osteoartrit, yaşlılarda diz ağrılarının ən çox yayılmış səbəbidir. Osteoartrit xalq arasında kalsifikasiya kimi tanınır.

Kiçik diz ağrılarının bir çox növləri özünə qulluq tədbirlərinə yaxşı cavab verir. Fiziki terapiya və diz breketləri də diz ağrılarını aradan qaldırmağa kömək edə bilər. Bəzi hallarda, diz ağrılarının keçməsi üçün dizə cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər.

Diz Ağrılarının Simptomları

Diz ağrılarının yeri və şiddəti problemin səbəbindən asılı olaraq dəyişə bilər. Diz ağrıları, yeriyərkən və pilləkənləri çıxarkən zaman zaman hiss edilən ağrıdır. Diz ağrılarının bir çox səbəbi ola bilər. Oynaqda həddindən artıq gərginlik, əvvəllər edilməmiş hərəkətləri sınamaq, ilk dəfə dizdə ağrılara səbəb ola bilər. Bu ağrılar öz-özünə zmanala keçə bilər. Lakin ağrı uzun müddət kəsmir və ağrı xroniki xarakter alırsa, gecikmədən ortoped-travmatoloq uzmanına müraciət edilməlidir.

Diz ağrıları simptomları ağrı ilə birlikdə müxtəlif simptomlar göstərə bilər. Diz nahiyəsində ağrılar istisna olmaqla, dizə toxunduqda ağrı arta bilər, şişlik, qızartı və göyərmələr görünə bilər.

Bəzən diz ağrıları ilə müşayiət olunan əlamətlər və simptomlar bunlardır:

• şişkinlik və sərtlik
• toxunma üçün qızartı və istilik
• zəiflik və ya qeyri-sabitlik
• vuruş və ya xırıltı səsləri
• dizin tam açıla bilməməsi

Diz Ağrıları üçün hansı vəziyyətlərdə ortoped-travmatoloq həkimə müraciət edilməlidir?

Əgər aşağıdakı hallar yaşanırsa, travmatoloqa müraciət edilmədilir:

• Diz ağırlıq daşıya bilmir – diz qeyri-sabitdir və ya boşalır
• Dizdə şişkinlik
• Dizi tam uzatmaq (açmaq) və ya bükmək mümkün deyil
• Ayaqda və ya dizdə gözlə görünən aşkar deformasiya
• Dizdə qızartı, ağrı və şişkinliyə əlavə olaraq hərarət (qızdırma) var
• Yaralanma (travma) ilə əlaqədaq şiddətli diz ağrıları var

Diz Ağrılarının Səbəbləri

Diz ağrıları travmalar (zədələr), struktur problemləri, artrit növləri və digər problemlərdən qaynaqlana bilər.

Travmaların səbəb olduğu Diz Ağrıları

Diz travması (zədəsi) diz oynağını əhatə edən hər hansı bağlara, tendonlara və ya maye ilə dolu kisələrə (bursalara), həmçinin oynağın özünü meydana gətirən sümüklərə, qığırdaqlara və bağlara təsir göstərə bilər.

Ən çox görülən diz yaralanmalarından (diz travmalarından) bəziləri:

• ACL zədəsi. ACL zədəsi ön çarpaz bağın (ACL) yırtığıdır – bud sümüyünüzü bud sümüyü ilə birləşdirən dörd bağdan biridir. ACL zədəsi (travması) xüsusilə basketbol, ​​futbol və ya istiqamətin qəfil dəyişməsini tələb edən digər idman növləri ilə məşğul olan insanlarda daha çox müşahidə olunur.
• Sınıqlar. Diz qapağı (patella) daxil olmaqla diz sümükləri yıxılma və ya avtomobil qəzaları zamanı qırıla bilər. Həmçinin, sümükləri osteoporozdan zəifləmiş insanlar bəzən sadəcə səhv addım atmaqla diz sınığını yaşaya bilirlər.
• Menisk yırtığı (zədələnmələri). Menisklər diz içində bud və qamış sümüyünün kəsişdiyi bölgədə “C” şəklində mövcud olan qığırdaq yastıqcıqlardır. Dizdə yuvarlaq bud sümüyü ilə düz qamış sümüyünün uyğun oynaq əmələ gətirməsi, yükün daşınması, bir neçə yöndə dönmə hərəkəti edə bilməsi, bud və qamış arasında güc balansının təmini kimi funksiyaları yerinə yetirir. Futbol kimi qarşılıqlı təmas idmanlarında dizin dönməsi, ani hərəkətlərdə meydana gələn qatlanma, tək diz üstünə yük düşməsi sonrasında mensiklər yırtıla bilər.
• Diz bursit. Diz oynağının yaxınlığında yerləşən kiçik maye ilə dolu kisənin (kist) iltihabıdır. Kist, sümük və oynaqların yaxınlığındakı vətərlər, əzələlər və dəri arasındakı sürtünməyə maneə olur. Dizdəki kistlərin hər hansı biri iltihablana bilər, lakin bu vəziyyət ən çox diz qapağında və ya diz oynağının altındakı daxili tərəfdə görülür. Diz ağrıları, yeriməkdə çətinlik ən böyük əlamətləri arasındadır.
• Patella tendiniti. Tendinit bir və ya daha çox tendonun qıcıqlanmasına və iltihabına səbəb olur – əzələləri sümüklərə bağlayan qalın, lifli toxumalar. Bu iltihab diz qapağından (patella) baldır sümüyünə qədər uzanan və addımlamağa, qaçmağa və tullanmağa imkan verən patellar vətər zədəsi olduqda baş verə bilər. Qaçışçılar, xizəkçilər, velosipedçilər və atlama idmanı və fəaliyyətləri ilə məşğul olanlar patellar tendiniti inkişaf etdirə bilər.

Struktur problemlərin səbəb olduğu Diz Ağrıları

Diz ağrılarına səbəb ola biləcək struktur problemlərdən bəziləri:

• Boş hissəcik. Bəzən sümük və ya qığırdağın zədələnməsi və ya degenerasiyası sümük və ya qığırdağın qopmasına və birgə boşluqda üzməsinə səbəb ola bilər. Boş hissəcik diz oynağının hərəkətinə mane olmasa, bu heç bir problem yaratmaya bilər, bu halda təsir qapının menteşəsinə ilişən qələm kimi bir şeydir.
• İliotibial Zolaq Sindromu. Bu, ombanın kənarından dizin xaricinə qədər uzanan sərt toxuma bandı (iliotibial band) o qədər sıxlaşdıqda baş verir ki, bud sümüyünüzün xarici hissəsinə sürtülür. Məsafə qaçan idmançılar və velosipedçilər iliotibial band sindromuna xüsusilə həssasdırlar.
• Çıxmış diz qapağı. Bu, dizin ön hissəsini örtən üçbucaq sümük (patella) yerindən, adətən dizin kənarına sürüşdüyü zaman baş verir. Bəzi hallarda diz qapağı yerindən çıxa və siz dislokasiyası görünə bilər.
• Omba və ya ayaq ağrısı. Omba və ya ayaq ağrıları iyaşayanlar ağrı səbəbiylə yeriyiş tərzlərini dəyişdirirlər. Ancaq bəzən yeni yeriyiş tərzi diz oynağına daha çox təzyiq göstərə və diz ağrılarına səbəb ola bilər.

Artrit növlərinin səbəb olduğu Diz Ağrıları

100-dən çox müxtəlif növ artrit mövcuddur.

Dizlərə ən çox təsir edən və diz ağrılarına səbəb olan artrit:

• Osteoartrit. Degenerativ artrit adlanan osteoartrit, artritin ən çox yayılmış növüdür. Bu, dizdəki qığırdaqların istifadə və yaşla əlaqədar pisləşdiyi zaman meydana gələn aşınma və yıpranma vəziyyətidir.
• Romatoid Artrit. Artritin ən zəiflədən forması, romatoid artrit, dizlər də daxil olmaqla, bədəndə demək olar ki, hər hansı bir oynağa təsir edə bilən autoimmun bir vəziyyətdir. Romatoid Artrit xroniki bir xəstəlik olsa da, şiddətinə görə dəyişir və hətta gəlib keçə bilər.
• Gut. Bu tip artrit oynaqda sidik turşusu kristallarının yığılması zamanı baş verir. Gut ən çox ayağın baş barmağına təsir etsə də, dizdə də baş verə bilər.
• Pseudogout. Tez-tez podaqra ilə səhv salınan psevdooq, oynaq mayesində inkişaf edən kalsium tərkibli kristallardan qaynaqlanır. Oynaqlarınızda kortəbii, ağrılı şişliklərə səbəb olan bir artrit növüdür.
• Septik Artrit. Bəzən diz oynağı yoluxmuş ola bilər, bu da şişlik, ağrı və qızartıya səbəb ola bilər. Septik Artrit tez-tez qızdırma ilə baş verir və ümumiyyətlə ağrı başlamazdan əvvəl heç bir travma müşahidə olunmur. Septik Artrit tez bir zamanda diz qığırdaqlarına geniş zərər verə bilər. Septik Artrit əlamətlərindən hər hansı biri ilə diz ağrılarınız varsa, dərhal travmatoloqa müraciət edin.

Digər problemlərin səbəb olduğu Diz Ağrıları

Patellofemoral ağrı sindromu diz qapağı ilə bud sümüyü arasında yaranan ağrıları ifadə edən ümumi bir termindir. İdmançılarda çox rast gəlinir; gənclərdə, xüsusən də diz qapağı yivində düzgün izlənməyənlərdə; və adətən diz qapağının artriti nəticəsində diz ağrıları yaşayaşan yaşlılarda.

Diz Ağrıları üçün risk faktorları

Bir sıra amillər diz ağrılarının olması riskini artıra bilər, o cümlədən:

• Artıq çəki. Həddindən artıq çəki və ya piylənmə, hətta gəzinti və ya pilləkənlərlə enmə və qalxma kimi adi fəaliyyətlər zamanı diz oynaqlarınızda gərginliyi artırır. O, həmçinin oynaq qığırdaqlarının parçalanmasını sürətləndirərək artroz riskini artırır.
• Əzələ elastikliyinin və ya gücünün olmaması. Güc və elastikliyin olmaması diz travmaları riskini artıra bilər. Güclü əzələlər oynaqlarınızı sabitləşdirməyə və qorumağa kömək edir və əzələ elastikliyi sizə tam hərəkət diapazonuna nail olmağa kömək edə bilər.
• Müəyyən idman və ya peşə növləri. Bəzi idman növləri digərlərinə nisbətən dizlərinizə daha çox təzyiq edir. Sərt xizək çəkmələri və yıxılma potensialı, basketbol tullanmaları və dönmələri, yediyiniz və ya qaçdığınız zaman dizlərinizin təkrar döyülməsi diz zədəsi (travması) riskinizi artırır. Tikinti və ya əkinçilik kimi dizlərdə təkrarlanan gərginlik tələb edən işlər də riskinizi artıra bilər.
• Əvvəl yaşanan travma. Əvvəlki diz travması (zədəsi), dizin yenidən yaralama ehtimalını artırır.

Diz Ağrılarının fəsadları

Bütün diz ağrıları ciddi deyil. Ancaq bəzi diz travmaları və osteoartrit kimi tibbi vəziyyətlər müalicə edilmədikdə artan ağrılara, oynaqların zədələnməsinə və əlilliyə səbəb ola bilər. Diz travmassı – hətta kiçik olsa da – gələcəkdə oxşar xəsarət alma riskini artırır.

Diz ağrılarının qarşısının alınması

Diz ağrılarının qarşısını almaq həmişə mümkün olmasa da, aşağıdakı tövsiyələr yaralanmaların və oynaqların ağırlaşmalarının qarşısını almağa kömək edə bilər:

• Əlavə funtlardan çəkinin. Sağlam çəki saxlamaq; dizləriniz üçün edə biləcəyiniz ən yaxşı şeylərdən biridir. Hər əlavə funt oynaqlarınıza əlavə gərginlik gətirir, yaralanma və osteoartrit riskini artırır.
• İdmanınızı oynamaq üçün formada olun. Əzələlərinizi idmanda iştirak tələblərinə hazırlamaq üçün kondisioner üçün vaxt ayırın.
• Mükəmməl məşq edin. İdman və ya fəaliyyətinizdə istifadə etdiyiniz texnika və hərəkət nümunələrinin ola biləcək ən yaxşısı olduğuna əmin olun. Bir mütəxəssisdən alınan dərslər çox faydalı ola bilər.
• Güclü olun, çevik qalın. Zəif əzələlər diz zədələrinin əsas səbəbidir. Quadriseps və hamstringləri, budlarınızın ön və arxasındakı dizlərinizi dəstəkləməyə kömək edən əzələləri qurmaqdan faydalanacaqsınız. Balans və sabitlik təlimi diz ətrafındakı əzələlərin birlikdə daha effektiv işləməsinə kömək edir. Sıx əzələlər də zədələnməyə səbəb ola biləcəyi üçün uzanma vacibdir. Məşqlərinizə elastiklik məşqlərini daxil etməyə çalışın.
• İdmanla bağlı ağıllı olun. Osteoartritiniz, xroniki diz ağrınız və ya təkrarlanan zədələriniz varsa, məşq tərzinizi dəyişdirməlisiniz. Ən azı həftədə bir neçə gün üzgüçülük, su aerobikası və ya digər az təsirli fəaliyyətlərə keçməyi düşünün. Bəzən sadəcə yüksək təsirli fəaliyyətləri məhdudlaşdırmaq rahatlama təmin edəcəkdir.

Diz Ağrılarının Diaqnozu

Fiziki müayinə zamanı, ortoped-travmatoloq həkiminiz dizinizdə aşağıdakı vəziyyətlərin olub-olmamasını araşdıracaq:

• dizinizdə şişkinlik, ağrı, həssaslıq, istilik və görünən qançırlar (göyərmələr)
• ayağınızı müxtəlif istiqamətlərdə nə qədər hərəkət etdirə biləcəyinizi
• dizinizdəki strukturların bütövlüyünü qiymətləndirmək üçün diziniz büküb, açacaq

Bəzi hallarda, travmatoloqunuz aşağıdakı testləri tələb edə bilər:

• Rentgen. Ortopediniz əvvəlcə sümük sınıqlarını və degenerativ oynaq xəstəliklərini aşkar etməyə kömək edən rentgen müayinəsi istəyə bilər.
• Kompüter tomoqrafiyası (KT). KT, bədəninizin daxili hissəsinin kəsişmə şəkillərini yaratmaq üçün bir çox müxtəlif bucaqlardan çəkilmiş rentgen şüalarını birləşdirir. KT taramaları sümük problemlərini və incə qırıqları təyin etməyə kömək edə bilər. Xüsusi bir kompüter tomoqrafiyası, oynaq iltihablanmadıqda belə, gutunu dəqiq müəyyən edə bilər.
• Ultrasəs. Bu texnologiya dizin daxilində və ətrafındakı yumşaq toxuma strukturlarının real vaxt görüntülərini yaratmaq üçün səs dalğalarından istifadə edir. Travmatoloqunuz, müəyyən problemləri yoxlamaq üçün ultrasəs zamanı dizinizi fərqli mövqelərə hərəkət etdirə bilər.
• Maqnetik Rezonans Görüntüləmə (MRT). MRT dizin daxili hissəsinin 3D şəkillərini çəkmək üçün radio dalğalarından və güclü maqnitdən istifadə edir. Bu test ligamentlər, vətərlər, qığırdaqlar və əzələlər kimi yumşaq toxumaların zədələrini (travmalarını) aşkar etmək üçün xüsusilə faydalıdır.

Laboratoriya testləri

Travmatoloq həkiminiz infeksiya və ya iltihabdan şübhələnirsə, qan testləri və bəzən diz oynağından iynə ilə alınan az miqdarda mayenin analiz üçün laboratoriyaya göndərildiyi artrosentez adlı diz ağrılarının diaqnoz üsulunu təyin edə bilər.

Diz Ağrılarının Müalicəsi

Müalicə, diz ağrılarına səbəb olan problemdən asılı olaraq dəyişə bilər.

Dərmanlar

Travmatoloq həkiminiz, diz ağrılarınızı aradan qaldırmaq və romatoid artrit və ya gut kimi diz ağrılarına səbəb olan diz sağlamlıq problemlərini müalicə etmək üçün dərmanlar təyin edə bilər.

Terapiya">Terapiya

Diz ətrafındakı əzələləri gücləndirmək onu daha sabit edəcək. Ortopediniz diz ağrılarınıza səbəb olan xüsusi vəziyyətə əsasən fiziki terapiya və ya müxtəlif gücləndirici məşqlər tövsiyə edə bilər.

Əgər fiziki olararaq aktivsinizsə və ya idmanla məşğul olursunuzsa, dizlərinizə təsir edə biləcək hərəkət növlərini dəyişməyə, idman və ya fəaliyyətiniz zamanı yaxşı texnika qurmaq üçün məşqlərə ehtiyacınız ola bilər. Elastikliyinizi və balansınızı yaxşılaşdırmaq üçün məşqlər də vacibdir.

Arch dayaqları, bəzən dabanın bir tərəfində pazlarla, osteoartritdən ən çox təsirlənən dizin tərəfdən təzyiqi uzaqlaşdırmağa kömək edə bilər. Müəyyən şərtlərdə, diz oynağını qorumaq və dəstəkləmək üçün müxtəlif növ breketlərdən istifadə edilə bilər.

İnyeksiyalar

Bəzi hallarda, travmatoloqunuz dərmanları və ya digər maddələri birbaşa diz oynağınıza yeritməyi təklif edə bilər.

Diz ağrılarının müalicəsində istifadə edilən inyeksiya növlərinə daxildir:

• Kortikosteroidlər. Diz oynağınıza bir kortikosteroid inyeksiyaları artrit şiddətlənmələri simptomlarını azaltmağa kömək edə bilər və bir neçə ay davam edə biləcək diz ağrılarını rahatlaşdıra bilər. Bu inyeksiyalar bütün diz ağrılarında effektli deyil.
• Hialuron turşusu. Oynaqları təbii şəkildə yağlayan mayeyə bənzər qalın bir maye olan hialuron turşusu hərəkətliliyi yaxşılaşdırmaq və diz ağrılarını azaltmaq üçün dizinizə inyeksiya edilə (yerdilə) bilər. Tədqiqatların nəticələri bu müalicənin effektivliyi ilə bağlı qarışıq olsa da, bir və ya bir neçə seansdan sonra rahatlama altı aya qədər davam edə bilər.
• Trombositlə zəngin plazma (PRP). PRP, iltihabı azaldan və sağalmanı təşviq edən bir çox fərqli böyümə faktorunun konsentrasiyasını ehtiva edir. Bəzi araşdırmalar, PRP-nin osteoartritli bəzi insanlara fayda verə biləcəyini aşkar etdi, lakin daha çox araşdırmaya ehtiyac var.

Cərrahiyyə

Əgər cərrahiyyə tələb edə biləcək bir travmanız varsa, travmatoloq ilk müdaxilə olaraq əməliyyatı tərcih etmir. Uzman ortoped-travmatoloq cərrahınız qərar verməzdən əvvəl, sizin üçün ən vacib olanla bağlı həm qeyri-cərrahi reabilitasiyanın, həm də cərrahi rekonstruksiyanın müsbət və mənfi tərəflərini sizinlə birlikdə müzakirə edəcək.

Əgər travmatoloqunuzla birlikdə əməliyyata qərar versəniz, seçim edə biləcəyiniz travma əməliyyatlar üsullarına aşağıdakılar daxildi:

• Artroskopik Cərrahiyyə. Travmanızdan asılı olaraq, ortoped-travmatoloq həkiminiz bir fiber-optik kamera və dizinizin ətrafındakı bir neçə kiçik kəsikdən daxil edilmiş uzun, dar alətlərdən istifadə edərək birgə travmaları yoxlaya və bərpa edə bilər. Artroskopiya diz oynağınızdan boş bədənləri çıxarmaq, zədələnmiş qığırdaqları çıxarmaq və ya təmir etmək üçün istifadə edilə bilər (xüsusilə dizinizin kilidlənməsinə səbəb olarsa) və yırtılmış bağları bərpa etmək.
• Qismən diz dəyişdirmə əməliyyatı. Bu prosedurda cərrahınız dizinizin yalnız ən zədələnmiş hissəsini metal və plastikdən hazırlanmış hissələrlə əvəz edir. Əməliyyat adətən kiçik kəsiklər vasitəsilə həyata keçirilə bilər, buna görə də dizinizi bütünlüklə əvəz etmək üçün əməliyyatdan daha tez sağalma ehtimalınız var.
• Tam diz dəyişdirilməsi. Bu prosedurda cərrahınız bud sümüyünüzdən, baldır sümüyünüzdən və diz qapağınızdan zədələnmiş sümük və qığırdaqları kəsir və onu metal ərintilərdən, yüksək keyfiyyətli plastikdən və polimerlərdən hazırlanmış süni birləşmə ilə əvəz edir.
• Osteotomiya. Bu prosedur, dizini daha yaxşı uyğunlaşdırmaq və artrit ağrısını aradan qaldırmaq üçün bud və ya baldır sümüyünün sümüyünün çıxarılmasını əhatə edir. Bu əməliyyat tam diz dəyişdirmə əməliyyatını gecikdirməyə və ya qarşısını almağa kömək edə bilər.

Diz Ağrılarının ev şəraitində müalicəsi

İbuprofen və naproksen natrium kimi reseptsiz satılan ağrı kəsici dərman preparatları diz ağrılarını azaltmağa kömək edə bilər.

Bəzi insanlarda isə, lidokain və ya çili bibərini isti edən kapsaisin kimi keyidici maddə olan kas gevçetici krem və ya məlhəmlər diz ağrılarını azaltmağa kömək edə bilər.

Travmalı diz üçün bərpa müddətində qulluq tədbirlərinə aşağıdakılar daxildir:

• İstirahət. Dizinizdə təkrarlanan gərginliyi azaltmaq, zədənin sağalması üçün və daha çox zədələnmənin qarşısını almaq üçün normal fəaliyyətinizə ara verin. Kiçik bir zədə üçün bir və ya iki gün istirahətə ehtiyacınız ola bilər. Daha ciddi travma, ehtimal ki, daha uzun bərpa müddəti tələb edir.
• Buz. Buz həm diz ağrılarını, həm də iltihabı azaldır. Dondurulmuş noxud torbası yaxşı təsir edir, çünki bütün dizinizi örtür. Dərinizi qorumaq üçün nazik dəsmala bükülmüş buz paketindən də istifadə edə bilərsiniz. Buz terapiyası ümumiyyətlə təhlükəsiz və təsirli olsa da, əsəblərinizə və dərinizinizə zərər verə biləcəyi üçün buzdan 20 dəqiqədən çox istifadə etməyin.
• İstilik. Dizinizdəki ağrılı nahiyəyə istilik paketi və ya isti su şüşəsi tətbiq etməklə diz ağrılarınızı müvəqqəti kəsə bilərsiniz.
• Sıxılma. Bu, zədələnmiş toxumalarda maye yığılmasının qarşısını almağa kömək edir və diz hizasını və sabitliyini qoruyur. Yüngül, nəfəs ala bilən və öz-özünə yapışan sıxılma bandajı axtarın. Qan dövranına müdaxilə etmədən dizinizi dəstəkləyəcək qədər sıx olmalıdır.
• Yüksəklik. Şişkinliyi azaltmağa kömək etmək üçün yaralı ayağınızı yastıqlara söykəməyə və ya oturacaqda oturmağa çalışın.

Alternativ Tibb

Tədqiqatlar göstərir ki, akupunktur osteoartritin səbəb olduğu diz ağrılarını aradan qaldırmağa kömək edə bilər. Akupunktur bədəninizin müəyyən yerlərində dərinizə tük kimi nazik iynələrin yerləşdirilməsini nəzərdə tutur.

/iftixarqurbanov.com