Yuxusuzluq (İnsomniya) nədir?

Yaşlı insanların təxminən 30 faizi yuxu problemlərindən əziyyət çəkir. Faina Georgiyevna Ranevskaya bu mövzuda öz təcrübəsini belə bölüşür: "Yuxu dərmanı qəbul edib yatmağa çalışıram, amma davamlı olaraq mövqeyimi dəyişirəm və özümə yatmağı əmr edirəm. Bir saat mübarizə aparandan sonra mətbəxə keçərək əlavə dərman qəbul edirəm. Puşkinin şerlərini oxuyaraq yuxuya getməyi ümid edirəm. Nəhayət, yuxuya gedirəm, amma yuxuda Puşkini görürəm və ona ‘Siz mənim ən sevdiyim şairsiniz’ deyirəm. O isə cavabında: ‘A qoca kaftar, məni nə qədər təngə gətirdiniz!’ deyir."

Həkimlər bir gün ərzində baş verən mübahisələrdən sonra yuxusuzluğun qorxulu olmadığını qeyd edirlər. Bəzən toy və digər xoşbəxtlik hadisələri zamanı da yuxusuzluq meydana çıxa bilər. Lakin hər gecə yuxusuz qalmaq və ya uzun müddət yuxusuzluq çəkmək, daimi yuxusuzluq olaraq qəbul edilir.

Yuxusuzluğun səbəbləri arasında fəal həyat tərzi də mövcuddur. Yorğun bədən gecələr çalışmağa davam etdikdə, yuxusuzluq yaranır. Yuxunun optimal müddəti fərdlərə görə dəyişir. Orta hesabla 7-9 saat yuxu kifayət etsə də, bəzi insanlar yalnız 4-5 saatlıq yuxu ilə kifayətlənə bilir. Yuxusuzluq və ya insomnia vəziyyətinizi qiymətləndirmək üçün aşağıdakı suallara cavab verməlisiniz:

1. İş günlərindən fərqli olaraq, istirahət günlərində daha çox yatırsınızmı?
2. Gün ərzində mütəmadi olaraq yuxusuzluq hiss edirsiniz və bəzən oturduğunuz yerdə yuxulayırsınızmı?
3. Yatağa uzandıqdan 5 dəqiqə sonra dərhal yuxuya gedirsinizmi?

Əgər hər üç suala mənfi cavab verirsinizsə, bu, istirahətinizin qaydasında olduğunu göstərir. Ancaq bir insanın yuxuya getməsi 15-20 dəqiqə çəkirsə, bu, normaldır.

Yuxusuzluğun beyin və fiziki sağlamlıq üzərində təsiri

Yuxusuzluq yaddaşınıza mənfi təsir göstərə bilər. Beyinimizdə toplama məntəqəsi adlı bir bölgə vardır ki, o, görünən və eşidilən məlumatları toplayır. Kifayət qədər yuxu almadıqda, bu bölgədə toplanan məlumatlar silinə bilər. Ayrıca, aclıq hissi yatmağa mane ola bilər və buna görə də müəyyən qidalar, məsələn, banan, şirə, isti süd və ya qozlar, yuxu üçün kömək edə bilər. Yuxu dərmanlarından istifadə yalnız həkim göstərişi ilə edilməlidir, çünki qeyri-peşəkar dərmanlar ciddi xəstəliklərə yol açabilir.

Yuxusuzluğun aradan qaldırılması

Yuxusuzluğun müalicəsi üçün yuxunun optimal müddətini müəyyənləşdirmək vacibdir. 6 saatlıq yuxu kifayət edirsə, ancaq siz yataqda 8 saat keçirirsinizsə, yuxusuzluqdan danışmaq doğru olmaz. Yatmağa daha erkən başlamalısınız. Həkimlər həmçinin yuxudan durma vərdişinə diqqət yetirməyi, hər gün eyni saatda yuxudan durmağı tövsiyə edirlər. Gün ərzində fiziki fəaliyyət göstərmək, məsələn, açıq havada gəzmək, yuxu problemlərini azaltmağa kömək edə bilər. Yuxudan əvvəl kofein və tütün məhsullarından imtina etmək, spirtli içkilərdən uzaq durmaq və telefon, televizor istifadəsini məhdudlaşdırmaq da faydalıdır.

Əsəb yorğunluğu və yuxusuzluq

Əsəb yorğunluğunu aradan qaldırmaq üçün armud, süd, düyü, lobya və digər faydalı qidalar istehlak etmək məsləhətdir. Gündəlik açıq hava gəzintiləri, suda çimmək və digər əyləncəli fəaliyyətlər əsəb zəifliyini aradan qaldıra bilər. Əsəbi yorğunluq və narahatlıqlar yuxu pozğunluqlarına səbəb ola bilər, buna görə də istirahətə diqqət yetirmək vacibdir.