Xolesterol nədir? sağlamlığa təsirləri və idarə edilməsi yolları

Xolesterol, bədəndəki hər bir hüceyrədə mövcud olan yağabənzər bir maddədir. O, orqanizm üçün mühüm rol oynayır və bir sıra həyati funksiyaları dəstəkləyir. Xolesterol, hüceyrə membranlarının strukturu və funksiyasında, hormonların istehsalında, D vitamininin sintezində və safra turşularının yaradılmasında əhəmiyyətlidir. Bununla belə, xolesterolun səviyyəsi normadan artıq olduqda sağlamlıq üçün ciddi risklər yarada bilər.

Xolesterol növləri

Xolesterol ümumiyyətlə iki əsas növə bölünür:

1. Yüksək Sıxlıqlı Lipoprotein (HDL): HDL, "yaxşı" xolesterol kimi tanınır. Bu növü qan damarlarından artıq xolesterolu toplayaraq qaraciyərə daşıyır, burada o, safra olaraq xaric olunur. HDL, ürək xəstəlikləri riskini azaltmağa kömək edir.

2. Aşağı Sıxlıqlı Lipoprotein (LDL): LDL, "pis" xolesterol kimi tanınır. Bu növü qan damarlarının divarlarına yığılaraq plakalar yarada bilər. Bu, qan axınının zəifləməsinə və arteriyaların daralmasına səbəb ola bilər ki, nəticədə ürək-damar xəstəliklərinin yaranma riski artır.

Xolesterolun funksiyaları

Bədəndə bir sıra vacib funksiyaları yerinə yetirir:

• Hüceyrə membranlarının strukturu: Xolesterol, hüceyrə membranlarının elastikliyini və keçiriciliyini qorumaq üçün lazımdır.
• Hormonların sintezi: Xolesterol, cinsi hormonlar (testosteron, estrogen) və stress hormonu kortizolun sintezində istifadə olunur.
• D vitamininin istehsalı: Günəş işığı altında xolesterol D vitamininə çevrilir, bu da sümüklərin sağlamlığı üçün vacibdir.
• Safra turşularının yaranması: Xolesterol, yağların həzmində və sorulmasında iştirak edən safra turşularının əsas komponentidir.

Yüksək xolesterol səviyyəsinin sağlamlığa təsiri

Yüksək xolesterol səviyyəsi müxtəlif sağlamlıq problemlərinə yol aça bilər:

• Ateroskleroz: Qan damarlarının divarlarında LDL xolesterolunun yığılması, damarların sərtləşməsi və daralmasına səbəb olur. Bu vəziyyət, ürək böhranı və insult kimi ciddi ürək-damar hadisələrinin riskini artırır.
• Ürək xəstəlikləri: Yüksək xolesterol ürəyin oksigenlə təminatını zəiflədən və ürək xəstəliklərinin yaranma ehtimalını artıran amillərdən biridir.
• Diabet: Onun səviyyəsinin yüksək olması insulin müqavimətini artıraraq, diabetin inkişaf riskini yüksəldir.
• Hiperlipidemiya: Bu, qanda yüksək miqdarda xolesterol və ya trigliseridlərin olması ilə xarakterizə olunan bir vəziyyətdir.

Xolesterol səviyyəsinin idarə edilməsi

Xolesterol səviyyəsini idarə etmək üçün bir neçə üsul mövcuddur:

• Düzgün qidalanma: Qida rasionunda doymuş yağların miqdarını azaltmaq və daha çox meyvə, tərəvəz, tam taxıllar və omega-3 yağ turşuları ilə zəngin qidalar istehlak etmək, xolesterol səviyyəsinin normal saxlanmasına kömək edir.
• Fiziki aktivlik: Mütəmadi olaraq fiziki məşğələlər (həftədə ən azı 150 dəqiqə orta səviyyəli aerobik fəaliyyət) HDL səviyyəsini artıraraq LDL səviyyəsini azalda bilər.
• Siqaretin tərgidilməsi: Siqaret çəkmək xolesterolun səviyyəsini və ürək-damar xəstəlikləri riskini artırır. Tərgitmə xolesterol səviyyəsini yaxşılaşdırır və HDL səviyyəsini yüksəldir.
• Dərman müalicəsi: Həkim tərəfindən təyin edilən dərmanlar, məsələn, statinlər, xolesterol səviyyəsini effektiv şəkildə azalda bilər.

Xolesterolun normativ göstəriciləri

Xolesterol səviyyələri milliqramlarla desilitrə (mg/dL) ilə ölçülür. Aşağıdakı normativ göstəricilər ideal hesab olunur:

• Ümumi xolesterol: 200 mg/dL-dən az
• LDL xolesterol: 100 mg/dL-dən az
• HDL xolesterol: 60 mg/dL və daha çox
• Trigliseridlər: 150 mg/dL-dən az

Səviyyəsinin müntəzəm olaraq yoxlanması və həkimlə məsləhətləşmək, sağlamlığı qorumaq üçün vacibdir.

Xolesterol, bədəndə vacib bir maddə olmaqla yanaşı, onun normadan artıq olması sağlamlıq üçün risklər daşıyır. Düzgün qidalanma, fiziki aktivlik və mütəmadi tibbi müayinələr, xolesterolun səviyyəsini idarə etmək və ürək-damar xəstəliklərindən qorunmaq üçün əhəmiyyətlidir. Bədəninizdə xolesterolun balansını qorumaq üçün sağlam həyat tərzi seçin və hər zaman həkim məsləhətinə əməl edin.